Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý (1925) - ST: Đạt

Thêm chú thích

Một trong những nhạc sĩ được  phỏng vấn ở chương trình Asia 55 này đã để lại thật nhiều ấn tượng và  nỗi bàng hoàng xúc động cho khán giả là nhạc sĩ lão thành Nguyễn Văn Tý.  Cuộc đời của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý khá thăng trầm và nhiều lận đận từ  những ngày còn trẻ cho đến lúc tuổi già xế bóng như hiện giờ . Trong  đoạn video clip phỏng vấn ông vào năm 1995, chúng ta thấy nhạc sĩ Nguyễn  Văn Tý thật khoẻ mạnh, yêu đời và rất vui vẻ tâm sự về bài hát Dư Âm  của ông sáng tác cách đây gần 60 năm với những kỷ niệm và những cảm xúc  như mới vừa xãy ra và nhắc lại những lời ca êm ái mượt mà trong bài hát.  Nhưng trong đoạn phim sau đó, khi gặp lại ông vào tháng 5 năm nay  (2007), nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý đã tỏ ra thất vọng chán chường, và phát  biểu những lời không ai có thể ngờ được như:

Ngày trẻ.

“Tôi bây giờ phải nói thật với các  bạn là tôi sống khổ, sống rất khổ, thiếu thốn mọi thứ …mà tôi trách cái  xã hội … Tôi chỉ sống bằng tình thưong cảm của anh em bạn bè … Bạn bè  đến thăm tôi, thấy tôi khổ ...thì có bao nhiêu tiền móc ra cho tôi …Tôi  quý những đồng tiền đó lắm …


Có  điều tôi muốn nói là … tôi nhận thấy không có chế độ nào bẩn thỉu như  cái chế độ này. Nó coi người ta như rơm rác, nó không coi con người ra  gì cả ..rơm rác…bẩn thỉu ….”


Nghe mà lạnh mình. Tại sao vậy ?  Tại vì nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý là một nhạc sĩ đã có nhiều bài hát được  trình diễn trong vài chục năm dài, kể từ tiền chiến và sau này như “Tiễn  Anh Lên Đường, Người Đi Xây Hồ Kẻ Gỗ” …và trong quá khứ ông cũng đã  được chế độ cộng sản ưu đãi so với nhiều văn nghệ sĩ khác. Năm 2000 ông  được trao tặng giải thưởng HCM về Văn Học cho các tác phẩm: “Mẹ Yêu Con,  Bài Ca 5 Tấn, Tấm Áo Chiến Sỹ Mẹ Vá Năm Xưa, Một Khúc Tâm Tình Của  Người Hà Tĩnh, Dáng Đứng Bến Tre …”. Năm 2005 và 2006 ông đã được tôn  vinh trong những “Đêm Vinh Danh Tác Phẩm Nguyễn Văn Tý”. Nhưng bây giờ  ông lại trở nên bất mãn và không sợ hãi gì mà nói thật lòng mình cho  những phóng viên từ nước ngoài trở về gặp ông tại nhà riêng của ông ở  Sài Gòn.



Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý sinh ngày 5  tháng 3 năm 1925 tại thành phố Vinh, Nghệ An. Thuở bé ông học ở trường  Quốc Học Vinh và được một giáo viên người Pháp dạy cho những bài hát của  Tino Rossi đang thịnh hành. Sau đó ông học nhạc lý với một linh mục  người Tây Ban Nha và học đàn với một nhạc sĩ người Trung Hoa . Năm 1944  ông đi hát cho một phòng trà ở Vinh để kiếm sống. Năm sau, ông tham gia  kháng chiến và hoạt động văn nghệ cho tỉnh Nghệ An trong lãnh vực nhạc  và kịch. Năm 1948 ông công tác ở đoàn văn hoá tiền tuyến thuộc Quân Huấn  Cục. Từ năm 1950, ông nhận nhiệm vụ đi xây dựng đoàn văn công của Sư  đoàn 304 và làm trưởng đoàn.

Cuối năm 1950, khi về chơi ngang nhà người bạn ở huyện Quỳnh Lưu, Nghệ  An, ông đã viết bài Dư Âm để nói về cô em gái của người bạn này. Như  chính lời kể của ông về lai lịch bài hát “Dư Âm”:


“-Đây là một hình ảnh hoàn toàn  có thực. Người con gái mà tôi yêu đó, ít hơn tôi gần 10 tuổi. Cho nên  lúc đó gia đình cô không cho phép tiến tới hôn nhân. Người con gái đó đã  phản ứng khi lần cuối cùng gặp nhau là nàng đợi đêm đến lúc trăng lên,  mới ra sau nhà gội đầu, rồi ôm đàn ra hát. Đó là một cơn điên trong  người nàng, như một phản ứng quyết liệt chống lại gia đình phong kiến.  Và gửi cho tôi một lời thông điệp. Cho nên tôi ghi nhận hình ảnh đó một  cách trọn vẹn. Đó cũng là hình ảnh tôi đã ấp ủ bấy nhiêu năm, và tôi vẫn  coi đó như một nguồn cảm hứng để viết lên những lời ca trong bài Dư  Âm.”


Chính bài hát “Dư Âm” này đã  khiến cho nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý bị đơn vị đưa ra kiểm điểm vì đã sáng  tác một bài hát quá ủy mị, không hợp với thời toàn quốc đang kháng chiến  lúc đó. Hầu như bài hát Dư Âm này bị cấm trình diễn ở miền Bắc trong  nhiều năm dài và chỉ được phổ biến rộng rãi ở miền Nam tự do sau này.


Năm 1951, ông giải ngũ và xin về  làm việc ở Chi hội Văn nghệ Liên khu IV. Năm 1952, ông quen biết và sau  đó lập gia đình với cô Bạch Lệ (là em gái của nhạc sĩ Nguyễn Văn  Thương, tác giả bài “Đêm Đông”). Cuối năm 1957, ông cùng với Nguyễn Xuân  Khoát, Đỗ Nhuận, Lưu Hữu Phước, Văn Cao được chỉ định thành lập Hội  Nhạc Sĩ Việt Nam. Sau đó khi đang là ủy viên chấp hành khóa đầu tiên của  hội thì xãy ra vụ án Nhân Văn-Giai Phẩm khiến cho những người bạn của  ông như Văn Cao, Hoàng Cầm, Trần Dần phải bị kỹ luật, bị tù … Nên theo  lời khuyên của Lưu Hữu Phước, ông tránh xa khỏi Hội Nhạc Sĩ này và xin  đi nghiên cứu dân ca ở miền quê. Đầu năm 1961, ông được biệt phái về  Hưng yên, thời gian này nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý đã viết một số ca khúc như  Chim Hót Trên Đồng Đay, Dòng Nước Quê Hương (1963), Tiễn Anh Lên Đường  (1964).


Năm 1975, ông chuyển về Viện  Nghiên Cứu Âm Nhạc, thuộc Bộ Văn Hóa, cơ sở II tại thành phố HCM. Trong  khoảng thập niên 1990 ông vẫn sáng tác nhiều, khoảng hơn 20 bài, nhưng  không có bài nào nổi tiếng.

Vào năm 2004, lúc được 79 tuổi,  ông bị tắc ngẽn mạch máu não 2 lần và bị liệt hai lần, nhưng dần dần hồi  phục. Vì vậy, chúng ta mới nghe được những lời phát biểu và nhận xét  thật xác đáng của ông về chế độ CS hiện nay ở trong nước. Với số tuổi  đời hơn 82 nhưng thần trí của ông vẫn còn rất sáng suốt, dù nhạc sĩ lão  thành phải than là “giờ đang sống rất khổ” như mọi người đã thấy trong  Asia 55. (Chắc chắn là đoạn phim phỏng vấn này ít ai ở trong nước có thể  xem được?)


Trên đây là sơ lược  về những mảnh đời có thể nói là khá bất hạnh của vài nhạc sĩ đã được  phỏng vấn trong chương trình Asia 55. Bất hạnh vì họ đã sớm lìa trần hay  vẫn còn đang sống cuộc đời cơ cực nơi quê nhà trong quên lãng của biết  bao nhiêu người đã và đang thưởng thức những bài ca của họ. Có lẽ nhiều  người trong chúng ta đang ngậm ngùi chua xót cho những nhạc sĩ kém may  mắn này và băn khoăn tự hỏi mình phải làm gì để tỏ lòng tri ân cho những  cống hiến tuyệt vời của họ?