Vương Trí Nhàn - Chuyện đời sống những năm 1979-1982

Theo blog Vương Trí Nhàn

1979

4/5

Ngày Phật đản. Những người tu hành vẫn có nét mặt hệt như mặt người ngoài đời mà tôi vẫn gặp. Sao ở giữa cảnh đèn nhang nghi ngút của chùa Quán Sứ, giữa bao nhiêu cụ bà thành tâm cúng vái, lại thấy một vị sư tuổi còn thanh niên, có nét mặt trông như một trung đoàn trưởng, tiểu đoàn trưởng nào đó, mà tôi từng thấy ở các mặt trận.

Ghi sao cho hết những kinh hãi về xã hội chung quanh. "Sự cuồng nhiệt muốn làm người Việt Nam" - hình như có lúc, một người nước ngoài thấy cung cách sống của những người dân đất này đã thốt lên như vậy. Tôi hiểu lúc thấy chúng ta, một cái gì cuồng dại trong người họ bị đánh thức. Tôi cũng đang có cảm giác đó. Ngoài đường, lúc nào cũng ngàn ngạt những người… Những đám đông xếp hàng không nhúc nhích... Cướp giật, phe phẩy... Xa hơn nữa, lính đánh nhau ở Cămpuchia, đánh thắng ghê gớm. Nơi tưởng như đã rệu rã cả, sao người ta vẫn làm được một việc gì đó.

Mỹ bảo có 2 vạn người xin di tản trong khi ta nhận có 29 người(?). Ông Lê Đức Thọ than vãn chưa bao giờ ta thấy mất chủ quyền như lúc này. Ông Tố Hữu tuyên bố sẽ cho người đi học về Khoa học xã hội.
 
Khối Sep tố cáo ta là cô lập về chính trị, cơ hội. Ông Tố Hữu sang làm việc không được những người xứng đáng đón tiếp. Có tin ông này sẽ đi làm bí thư thành uỷ Sài Gòn.

5/8

Tàu trên 5 tuyến đường bị tắc. Trừ có tàu Thống Nhất.

Ngành đường sắt giải thích hết than. Tin vỉa hè: 1 F của HN chuyển sang Bắc Lào làm đường băng máy bay.

V. Anh: Học trò bây giờ lưu manh không thể tưởng. Nhiều giáo viên đang bàn không biết vài năm nữa, có tập họp chúng nó thành lớp được không nữa cơ.

Vấn đề không phải là 1-2 học sinh. Mà là một nếp nghĩ của cả một đám đông ở lớp ở trường.

Hỏi Đăng có phải bọn em cho rằng tất cả người lớn đều xấu phải không?
Đăng bảo nhưng mà người xấu đến 70-80%.

6/8

Báo Nhân Dân đăng tin chính phủ quyết nghị cho tự do kinh doanh mặt hàng nhà nước không quản lý. Giá cả do người bán và người mua tự thu xếp.

Lần đầu tiên có một chính sách kiểu này.

Thời gian gần đây, một tù chính trị nhảy vào ĐSQ Anh. Những người phiên dịch ngăn lại, nhưng những người trong ĐSQ bảo đây là đất Anh. Người kia không xin cư trú chính trị, mà chỉ nhờ nước Anh nói với thế giới về tình hình tù chính trị ở ta ra sao.

Ở Sài Gòn, có một số vụ biểu tình đòi nhân quyền. Đài báo thường có tin Toà án nhân dân các tỉnh thành phố xử án bọn tổ chức di tản.
Từ tháng 6/78, đã có những người miền Bắc trốn ra nước ngoài (nhân vụ Hoa Kiều, làm giấy tờ giả) gửi thư về. Trong số đó, có cả những diễn viên như Giáng Hương ở Đoàn Kịch nói TW.

Khoảng cuối tháng 7 báo Nhân Dân có đăng một mẩu thời sự đại ý nếu cụ Khổng mà sống lại thì cũng phải than rằng các hảo hán đã giết hết các nhân tài rồi.

Trong tháng 7, có đăng bài của Phạm Hồng (?): Trung Hoa hai mặt, trong đó, tố cáo nhiều thói xấu của cái gọi là Chủ nghĩa Cộng sản phương Đông ( Có ai dám bảo đảm là không có ở Việt Nam?)

Một bài báo Tây Đức nói sở dĩ có tình trạng người Việt Nam di tản như hiện nay là do phương Tây quá yếu đuối; chúng ta xuống đường trong những năm chiến tranh Việt Nam cũng vì ta quá yếu đuối; giờ ta phải trả giá cho yếu đuối đó. Người cộng sản bao giờ cũng có tính mục đích rõ rệt.

Nhận xét của một chuyên gia Liên xô về Việt Nam:

- Ở đây, người ta có thể làm việc nào đấy, mà không hiểu tí gì về công việc ấy, không thích thú gì với công việc ấy, không được huấn luyện bao giờ.
- Không ai kiểm tra ai cái gì hết.
- Tất cả mọi người đều biết tình trạng tồi tệ hiện nay, nhưng tất cả đều mặc kệ.

Nhận xét của các chuyên gia cao cấp ở lớp học của các bộ trưởng:

- Giải phóng xong, ta biến cả miền Nam thành kẻ thù.
- Trong những ngày qua, ta gần như coi cả thế giới là kẻ thù.
- Hẳn đến ngày nào đó, cả Liên Xô cũng trở thành kẻ thù của ta luôn thể.

10/8

Ông Phan Hiền thứ trưởng ngoại giao nói trước VTTH: Mỹ đòi ta hạn chế người di tản vào một thời gian nào đó. Ta trả lời làm ngay thế nào được. Cũng như một vòi nước hỏng, thì còn cũng phải đợi tính, mới biết bao giờ thì xong chứ.

14/8

Đang có tin đồn: Liên Xô họ bảo những vai trò chủ chốt ở ta còn nhiều phần tử mao-ít. Bài ông Tố Hữu nói ở hội nghị công tác tư tưởng, cũng chỉ nói là chống bọn bành trướng Bắc Kinh mà không nói chống tư tưởng Mao Trạch Đông.

Trong Báo cáo chính trị ở đại hội 4, không hề nói tới nguyên nhân thắng lợi là sự giúp đỡ của các nước anh em. Đó là vì lúc đó, ta cho ta sang rồi, lên cỡ cường quốc, có thể ngồi cùng chiếu với Liên Xô rồi. Khiếp!

Luôn luôn thấy có những câu dặn dò đại loại:
- Anh Đồng bảo đừng có nghĩ thế này là mình biến thành một thứ vườn sau của Liên Xô.
- Anh Tố Hữu bảo ta vào khối Comecom rồi, đã vào thì phải vào cả thể xác lẫn linh hồn. Đừng nên nghĩ rằng như thế là Liên Xô thít thòng lọng vào cổ ta.

Các nước tư bản đang tìm cách đánh vào Đảng ta về mặt văn hoá. Bao nhiêu đảng viên khá Đảng dành cho đi các tư bản, nay nó cắt hết học bổng, viện cớ là ta không bảo đảm nhân quyền.

Ông Tố Hữu bảo tôi không thích mấy bài nói về học sinh đi thi toán gần đây. Có vẻ sô - vanh nước lớn lắm.

Ông Nguyễn Kiên thủng thẳng đế thêm là nước này nhận ra cái đó cũng đã lâu, nhưng từ chỗ nhận ra đến chỗ sửa còn lâu hơn. Từ mấy năm nay, tôi đi họp tuyên huấn, đã nghe phê phán. Rằng ta tuyên truyền rất vụ lợi. Chỉ có những gì thế giới làm có lợi cho ta thì ta tuyên truyền. Phải bỏ lối ấy đi. Thế mà có bỏ được đâu.

Chính Yên tâm sự:

-- Viết bài tuyên truyền gì bây giờ cũng cảm thấy phạm tội. Đúng là mặc cảm của một thời viết báo ca ngợi. Tôi thấy nói Mỹ đưa ta về thời đồ đá cũng đúng. Về vật chất nó đưa ta về thời đồ đá. Về tinh thần, nó đưa ta về thời đồ đểu.

Một người hơn 40 tuổi bị chèn xe máy gãy tay, không kêu gì.

- Tôi đã sống qua ba chế độ. Đấy là tôi muốn giữ nguyên bản chất chế độ cũ của tôi, thì tôi để nguyên. Vì tôi vốn mê tín, ở hiền gặp lành. Còn nếu tôi phát huy con người XHCN của tôi, thì tôi đã rạch mặt ăn vạ rồi.

Người Trung quốc về nước. Vùng Trà Cổ giờ gồm nhiều xã dân ở đồng bằng ven biển đi ra thế chỗ. Bước chân con người chệnh choạng trên mảnh đất mới, mảnh đất của nước mình mà nay mình mới biết.

Nhưng đó mới là đám tiền trạm. Đám sau đến Hải Phòng bỗng có lệnh còn phải chờ không được đi vội. Sống tạm bợ, biến thành trộm cướp, ỉa đái ngay ngoài đường.

Hà Nội nghèo, các cửa hàng nhuộm đông nghịt người. Tích kê được nhuộm mua lại mỗi cái 5-6 đồng. Mà toàn hàng cũ mang nhuộm. Có người lấy cả đăng ten rèm cửa ra để làm vải may quần áo.

(Lại nhớ Nguyễn Minh Châu có lần nhận xét ở Quảng Bình, cái nịt vú của đàn bà con gái cũng làm từ vải Tô Châu, hàng quân nhu Trung quốc)

Các bệnh viện quá đông người. Bệnh viện St.Paul khoa nhi ba trẻ con một giường, đêm có đứa ngã xuống đất chết luôn. Không có điện, nhiều trẻ bị chết, các bà mẹ trông cả về Lăng Bác mà khóc.

Trong khi đó, một bộ phim vừa được đạo diễn Bạch Diệp làm mang tên Người chưa biết nói. Phim kể về sự săn sóc con trẻ ở chế độ ta. Hàng chục bác sĩ trông nom một người. Trẻ ăn ngon như con nhà phe phẩy. Ngày thay mấy bộ quần áo.

Cuộc sống luôn luôn quá đáng.

Cô Trâm kể chuyện sinh viên trên cơ sở II ĐHSP ở Xuân Hoà:

- Đi tàu, ngồi trên nóc toa. Có lần kéo cái phanh hơi của họ, cả tàu dừng lại.
- Lên lớp không có phấn. Kêu đói, xin nghỉ luôn.
- Cơm còn thừa, mang đổi cho dân lấy củi sưởi. Từ trên gác, ròng dây xuống cho bọn trẻ con, nó nhét củi cho mình. Hoặc đổi lấy bưởi.
- Nam sinh viên không có tiền, mua bán trả bằng bút máy. Được mấy cái đầu, sau toàn nắp giả.
- Buổi chiều, sinh viên ngồi hai bên đường rải chiếu ra, uống nước với nhau, như ăn mày.
- Ra chợ, ăn cắp rất thạo. Mấy thằng mặc cả nói loạn lên, một thằng đứng cạnh đấy nhót vào bị.

1980

27/11

Gạo lên 13 đồng một cân (giải thích – do lương cán bộ vừa được thêm phần phụ trợ). Guốc mỗi đôi lên một đồng.

Bác Hòa hàng xóm Thụy Khuê giữ trẻ 70 đồng một tháng.

Ông ngoại cháu Tú kể mỗi sáng mở mắt dậy lại sợ. Đường đường là một ông chủ nhiệm Hậu cần quân khu muốn gì có nấy. Nay về hưu phải trông hai cháu, trong đó có một cháu nhỏ 4 tháng. Lo cho nó từ chai sữa, múi cam.

Hai cán bộ công đoàn Đức sang VN, vào TP HCM quay ra tới sân bay Nội Bài. Xe đi đón hỏng, nằm ở Gia Lâm chữa, bắt họ phải ngồi sân bay chờ mấy tiếng. Về HN họ chỉ kêu: Cho chúng tôi uống nước. Uống xong họ bỏ về khách sạn, không dự chiêu đãi.

Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ tư. Đến ngày cuối cùng vẫn chưa biết ai sẽ làm chính khóa tới. Bọn tổ chức phải làm danh sách, nếu ông Đặng Quốc Bảo tiếp tục, cánh này sẽ làm; nếu người mới cánh kia sẽ làm.

Đại hội chính thức 3 ngày, nếu cả trù bị đâu 1 tuần. Trở về mỗi đại biểu được: 1 bộ quần áo comple, 1 va li rất nhiều sổ sách.Trung ương Hội phụ nữ cho mấy ngục ngàn.Tổng công đoàn cho 30 ngàn. Quân đội cho 1 triệu. Thả nào có tiết mục ông VTD đến trao cờ cho ông Bảo.

4/12

Từ khoảng tháng 10 (hay 11), vụ Đặng Thái Sơn nổi lên mạnh mẽ. Dân ai người ta cũng thích, thích hơn cả vụ Phạm Tuân có lẽ vì Phạm Tuân, là chuyện Tây nó cho, mà đây là tài thật. Một kiểu nói dân gian: ”Chó nó cũng lên vũ trụ được, nữa là người.”

Nhiều người coi hiện tượng ĐTS là tài năng âm nhạc của dân tộc. Bằng Việt bảo hình như âm nhạc, ta còn có Trần Văn Khê, Nguyên Thiện Đạo, chứ mọi thứ khác có gì.

Khi nói về các khu vực văn học hay điện ảnh, mình cứ bốc nhau lên, chứ có đâu vào đâu. Còn khu vực âm nhạc mình bị bắt buộc phải theo Tây, cho nên dễ nên người hơn.

Theo Bằng Việt, nghe tiếng nhạc của Đặng Thái Sơn, thấy rõ một người rất tự tin. Và có cái chất riêng của tuổi trẻ. Nó cũng được tới trình độ của những Gilzburg, Oborin, Kogan đấy.

Tôi nhớ hồi mình 20, 22. Hình như vào tuổi ấy, con người cảm thấy mình có thể làm được đủ mọi chuyện, chỉ hích một cái, là cả thế giới đổi thay theo(!). Bây giờ thì mất mất cái đó rồi, chỉ còn lo kiếm sống. Sự khiếp nhực đến quá sớm.

Từ lâu, đã nghe những chuyện xì xào chung quanh Đặng Thái Sơn. Ra có những chuyện xưa nay giấu. Sơn là con ông Đặng Đình Hưng, cho nên lúc được trường nhạc bên Liên xô nhận, vẫn không được đi. Sau bà Liên, mẹ Sơn phải lên nói với ông Đồng mới xong. Đến kỳ thi bên Ba Lan, Sơn cũng chưa được chú ý gì. Ở Liên Xô điện về nhà cho đi, Bộ ngoại giao+Bộ Văn hoá bảo không có tiền. Sau ông Natason, thày giáo của Sơn bảo rằng nếu không ông ta bỏ tiền riêng cho Sơn đi. Bên nhà phải đồng ý vậy. Ở Ba Lan, Sơn cũng sống rất khổ. Người khác đi thi, còn có cả gia đình đi theo. Sơn chỉ có một mình. Đến lúc vào kỳ ba, Sơn thiếu cả quần áo đàng hoàng “”Nước mày sao khinh rẻ tài năng vậy” - bà giữ cửa khách sạn bảo vậy. (Vả chăng vấn để bảo vệ người cũng rất quan trọng. Ở một kỳ thi như thế này, trên thế giới, nó hại nhau là chuyện thường. Bà ta phải dặn Sơn là nhớ gõ cửa như thế nào mới mở cửa... Để tránh kẻ lạ v.v...)

Trần Vũ Mai bảo căn bản là trong Chopin với tay này có những khía cạnh rất gần nhau. Gần là ở chỗ nào? Nước mình thường bảo mình anh hùng. Nhưng căn bản là đau khổ ghê gớm chứ gì? Đây là chỗ làm cho Sơn gần Chopin đấy. Một thằng thanh niên ở Mỹ, sống sung sướng giàu có, làm sao hiểu được Chopin.

Mỡ lên 40đ một cân. Ở Hàng Lược có đám cưới lo cho con gái 20.000đ (Riêng cho con 10.000đ để mua nhà). Mỗi bánh pháo 2,5m.

Cậu Cường gửi cho ông 100 khăn mặt mỗi cái bán được hơn mười đồng (bán buôn, bán lẻ có thể 12đ).

Ông Kiên, một cán bộ Đoàn cũ, cho rằng hiện nay ai cũng nhất trí ở chỗ là thanh niên có vấn đề. Thanh niên nó đang lảng ra, không gắn bó với Đảng- Nhà nước gì cả. Nó mê tín rất ghê. Tưởng là nó đùa chơi, nên mặc kệ. Hoá ra nó tin thật. Đang có sự khủng hoảng trên phạm vi toàn xã hội.

Khai tem phiếu 1981: 20 cột mục.

Báo cáo ông Trường Chinh tại kỳ họp Quốc hội 12 đại ý nói đất nước tuy thống nhất nhưng hai miền vẫn khác nhau. Dân ta không có thói quen tôn trọng pháp luật.

Những đứa trẻ trên đường Hà Nội lấy một cái chổi cùn, đốt lên để sưởi, nhưng reo ầm lên ô – lanh- pích, ngọn lửa ô- lanh -pích.

Một chiếc xe đạp phóng bạt tử qua ngã tư. Lúc tôi nhìn theo, thấy một cô gái, đầu để đôi bím kiểu 1960, nhưng mặc quần loe, xách cái túi lưới thưa, trong có tờ tạp chí Xây dựng Đảng.

Tạp chí Kinh tế Viễn Đông 7/12/80 viết: Kinh nghiệm của các nước cộng sản cho thấy nạn tham nhũng khó mà thanh toán nếu không phải là không thể thanh toán được; và theo ý kiến của một số nhà khoa học thì tệ đó thực sự là cần thiết để cho toàn bộ xã hội khỏi bị chế độ quan liêu của bản thân nó bóp nghẹt.

1981

17/1

Ý Nhi kể con ốm nhiều ngày vì thiếu ăn. Ban ngày, cả nhà muốn bán ti vi, ban đêm, lại muốn giữ lại để xem. Ân thì đau bụng đi ngoài. Sau 2 tháng ăn rau, giờ mua được 2 cân cá dầu bé tí để ăn – có thể đó là lý do chăng?

Ông Kiên kể vợ vừa phải mang bán mảnh vải định may quần.

Ông Nhị Ca bảo đời phải có ân oán chứ. Mấy chục năm nay, dân cán bộ khinh dân buôn bán, bây giờ đến lúc bọn buôn bán nó khinh lại.

Báo Hà Nội mới ngày 16/1/1981 đưa tin có hai vụ giả mạo giấy tờ, lấy ra của nhà nước 60 tấn gạo.

29/1

Ng M Châu: Đời mình chỉ thấy hai chuyện ghê gớm, Trung quốc nó đánh mình là một, với hợp tác cho khoán là hai. Gần bằng thế này còn gì nữa (ông úp bàn tay xuống lại ngửa bàn tay lên).

NMC kể chuyện Ng Thanh Bình xuống Bắc Thái phổ biến, dân nó phản ứng, không chịu làm theo, họ cho là cái lối đó là của ngày xưa lạc hậu rồi. Và NMC bình luận thêm, này có khi lãnh đạo tỉnh nó nghe được, mà đám quần chúng lại nhảm không biết chừng. Con người bây giờ không ai cầm nắm được câu trả lời trong tay. Cả thằng tốt lẫn thằng xấu, thằng nào cũng đầy dớt dãi.

27/1

Báo Nhân Dân đăng phổ biến của chính phủ cho phép các xí nghiệp mở rộng kinh doanh. Thay hàng loạt bộ trưởng. Những tên tuổi mới, chưa xuất hiện ở đâu bao giờ.

12/2

Tết. Sôi nổi nhất là chuyện ở khu Vĩnh Hồ. Một giám đốc đuổi một công nhân là bộ đội về. Người này đã có tiền án. Đêm ba mươi, người này đến nhà giám đốc mang theo một cái ba lô.

Gần đến giao thừa, giám đốc ngầm bảo một đứa con đi báo công an. Nhưng con chưa kịp về, thì có một tiếng nổ kinh khủng.

Ba lô kia là ba lô bộc phá. Căn phòng ông giám đốc, và cả căn phòng đó ở tầng trên, tầng dưới (cộng 3 hộ, chạy theo chiều dọc) sụp đổ, chết không sót một người.

Bằng Việt bảo tôi nghe kinh quá, những cuộc đời có thể đi qua không còn lại chút dấu vết gì. Con gái bảo bố ơi, sao con chẳng thấy kinh gì cả.

Chồng Minh Thái vào bệnh viện Cu Ba. Lão bác sĩ công khai bảo anh lo cho tôi ít cà phê tôi uống cho tỉnh táo. Rồi xem cơ quan anh có bán gì, để cho tôi ít, tôi khỏi phải lo, mới yên tâm chạy chữa được. Hỏi ra, những người vào viện đều phải biếu, khi con gà, cân gạo.

Bác sĩ đi tiếp khách bảo một bệnh nhân: “Tôi mượn mấy quả cam nào”. “Mượn” thật. Nghe bệnh nhân kêu khát nước “Sao không bảo người nhà bà mang nước đi? Đây không có nước.”

Gần tết nhân viên đến bệnh viện, nhưng đi mua sắm, rồi về đun nước tắm gội đầu, nói chuyện ầm ĩ.

Yến kể ở bệnh viện St.Paul, khoa cấp cứu còn không có thuốc.

Gặp tác giả Núi Đôi, Mậu+ Anh Ngọc bảo chúng em định đến nhà anh chơi. Ông Vũ Cao cười:

-- Kể đi chơi bây giờ cũng khó, mà tiếp khách bây giờ cũng khó. Ví dụ không phải bao giờ tôi cũng có thuốc lá mời khách đâu.

Ý Nhi bảo không họp, tôi có thể đứng xếp hàng 2-3 giờ, lấy nửa lít nước mắm. Mà họp thì thấy mất thì giờ. Nhưng không thế, cũng không biết làm gì.

Nghe kháo về tình hình một vài cơ quan Bộ Văn hoá:

- Đoàn xiếc: tất cả cơ quan tẩy chay ông Ngô Ngọc Yêng, đoàn trưởng. Bộ bênh. Anh em gần như bãi công. Phải cho ông này về sớm.

-- Tạp chí S K tổ chức họp, để làm một số báo về mỹ thuật sân khấu. Ông T. V. quyền TBT chủ trì. Một biên tập viên là Đ. đứng lên bảo: Tôi phản đối cuộc họp này. Một biên tập viên tuyên bố phải đuổi Đ ra khỏi cơ quan. Ông T. V. gọi mấy cậu đàn em đến nhà cho ăn, thảo đơn, bảo mọi người ký, đề nghị Đ. đi. Trong khi đó, Đ và hai người nữa phát đơn kiện lên tuyên huấn Trung ương, đề nghị đuổi ông T.V.

Cách kiếm ăn của một phóng viên nổi tiếng trong chiến tranh. Ảnh diễn viên đang được mọi người chú ý ư? Đi chụp lại gửi các quầy báo, như người ta đưa thuốc lào. Lần đầu lỗ. Nhưng sẽ ăn ở lần sau.

Khoán nông nghiệp. Nông dân nhắc nhau tối thiểu mười ba, tối đa mười tám. Đây là nói số cân gạo mỗi bên được hưởng. So ra độ chênh giữa người chăm và người lười cũng chẳng là bao. Kết luận, làm chết xác đâu có được gì?

Khoảng tết và sau tết trứng lên tới 2,5 đ 1 quả. Chắc ra giêng mới hạ.

Ở một hợp tác xã, giao ruộng cấy cho một gia đình, giao hôm trước, hôm sau họ nhổ tất cả lên, cấy lại.

Ở một nơi khác, chưa cấy, chỉ gieo mạ. Bốn mẹ con nhà nọ ngồi chọn, vứt đi cả nửa số mạ đó. Chúng tôi không nhận số mạ này.

Giống hỏng quá, nhiều giống tốt, mà Lê Quý Đôn ghi trong Vân đài loại ngữ, nay không còn nữa.

Cầy bừa do HTX đảm nhiệm. Nông dân đứng ở đầu bờ, bảo ông thợ cầy, ông đi cho tôi vài đường nữa, tôi biếu ông vài phẩy.

Đúng là đang tan băng. Nhưng một là xác chết đầy ra. Hai là tan không đều, nếu thấy có nơi nó tan, nơi mình chưa tan, đừng có thắc mắc.

Anh thử làm một thứ biên niên sử xem. Mọi chuyện ở Trung quốc và Việt Nam xảy ra rất hợp với nhau, chỉ xê xích chút ít. Sở dĩ các ông nhà mình, các ông ấy dám làm một số việc, là vì các ông ấy nghe tin ở Trung quốc, nó cũng đang rữa ra và họ cũng đang làm kiểu ấy. Bao giờ họ cũng đi trước mình.

20/2

Tính bảo ở nước mình có mấy vụ quan trọng là cải cách ruộng đất, Nhân văn Giai phẩm, chống xét lại... Đánh mất số tốt, cái đó một phần. Nhưng nguy hiểm nhất, là nó tạo ra những phần tử cơ hội. Nó khuyến khích sự láo lếu.

Một ví dụ về cách làm ăn hồi ấy. Cuối một đợt đấu tranh, ở báo XXX, ngưòi ta phổ biến thêm:

- Đây mới chỉ là một số vấn đề chung. Còn như đồng chí nào có thắc mắc, hoặc có gì báo cáo thêm, lên gặp đảng uỷ.

Ai lên? Toàn dân cơ hội. Những người như ông H, cũng biết là bọn kia xấu, nhưng cảm thấy nói ở hội nghị đủ rồi, không cần lên nữa. Sau mới biết thiệt. Tất cả những kẻ lên bô báo, đều được lên cấp rất nhanh. Loại thứ trưởng lên kiểu như vậy, hiện nay không hiếm.

Đọc Nhật ký Diên An - Vladimirov. Tác giả ghi về các nhà lãnh đạo Tầu:

--Họ không ai tin ai. Họ như ổ cướp.
--Họ luôn luôn làm ngược những cái mà họ đề lên rất cao là chủ nghĩa Mác, là phục vụ nhân dân, phép biện chứng.

Họ chẳng có lý tưởng gì. Họ chỉ say mê quyền lực.

“Đồng chí sẽ trở thành người Trung Hoa. Tâm trạng của đồng chí, ngay đối với những người gần gũi, cũng không bộc lộ ra điều gì cả.” -- Mao nói với tác giả vậy.

MTĐ về bản chất là một nghệ sĩ, ông ta biết gác những cảm xúc của mình và khéo đóng vai trò cần đóng ngay cả trước những người rất quen biết.

Chu Ân Lai thì đặc biệt quan tâm để tìm cho được cách xem xét tỉnh táo nhất trong khi giải quyết các vấn đề khác nhau. Nói nhiều nhưng lại rất kín đáo. Dễ chừng thích ứng với bất cứ hoàn cảnh nào. Làm việc 18 giờ một ngày.

Nhận xét của Lâm Bưu:” Đảng ta đang quân sự hoá”

Một tài lẻ của Mao là biết đóng vai người khác, rồi lại hỏi xem mình đóng có giống không (Theo tác giả, về bản chất Mao là một nghệ sĩ).
Mao chỉ say mê tư tưởng cổ đại Trung quốc.( Ehrenburg từng bảo tôi không thể hiểu được những tư tưởng đó).

Đọc cuốn Nhật ký này, tôi chỉ nghĩ không biết tác giả có hiểu rằng Tầu sao thì Nga vậy, cũng cùng một giuộc cả.

6/3

Anh Nghi cưới vợ. Nhà vợ thách 40 cân thịt, ba sỏ lợn, vài chục cân gạo nếp cộng thêm quần áo cô dâu, đến vài chục ngàn.

Xuân Quỳnh kể một diễn viên đoàn kịch, cưới vài trăm ngàn. Nó toàn ăn yến ăn vây.

Cái bi đát của xã hội này là người ta tước đi của những người bình thường khả năng chống lại cái ác. Cái ác như là được o bế, được bao che.

Lâm kể chuyện Sài Gòn: Thanh niên thường mượn cớ múa tập thể để nhảy với nhau. Củi đắt. Ở một khu rừng gỗ tạp gần Sài Gòn, ba thế lực tranh chấp nhau là công an, kiểm lâm, du kích địa phương. Những người lãnh đạo Văn nghệ rất sợ các văn nghệ sĩ hôm qua. Tết ở Sài Gòn, người ta chỉ chơi pháo cho vui, không ném vào người như ở ngoài Hà Nội.

Ông Nhị Ca ốm, trung bình ngày tiêu 20đ. 5 đồng tiền thức ăn, 5 đ tiền thuốc, 10 đ tiền đấm bóp.

10/3

Tất cả các thứ đắt lên một cách khủng khiếp. Cắt tóc 1,5 đ.Trứng 1,7 đ. Phong bì 0,1 -- 0,15 đ một cái. Tạp chí Văn học hứa trả tôi bài Thi pháp 100đ vì tạp chí sắp bán 2,5đ.

Truyện Người đàn ông với vòng hoa tang tôi dịch , báo Văn Nghệ trả được 40đ. Hồng Phi bảo thế là rẻ.

Trong khu vực công nghiệp nhẹ, giấy lên gấp ba. Bán giấy thành phong bì còn lãi hơn in sách (dù bất cứ loại gì). Giấy vụn ngoài thị trường 13đ /1kg. Lo việc in báo, Ngô Thảo, Dõan Trung xoay như chong chóng. Kéo nhau vào Sài Gòn tì tì.

Người ta phân tích:

- Trước sau nhà nước cũng phải trợ cấp cho cán bộ công nhân viên.
- Sản phẩm xã hội tăng. Lương công nhân làm khoán bây giờ 4-500. Có nơi HTX thu vài ngàn. Có nhiều người tự nhiên có rất nhiều tiền.
Ng Minh Châu bảo so với giá vàng, thì chưa bao giờ hàng hoá rẻ như bây giờ.

11/3

Một câu hỏi thường được đặt ra -- chiến tranh để lại dấu vết trong mỗi người thế nào.

Buổi chiều, ở nhà trẻ Thành Công, một đứa bé mãi không thấy ai đến đón. Trông nó gày yếu lắm.

Người mẹ tới. Chị ta còn trẻ, chỉ độ 22. Một tay bế con, tay kia xách xe về (không kịp buộc ghế), trông thất tha thất thểu.

Lúc này mọi người mới biết hoá ra chồng chị là thương binh nặng, ở nhà vẫn nhận đi đón. Nhưng hôm nay anh ta lên cơn thần kinh thế nào đó, quên. Người mẹ về đến nhà thấy xe vẫn để đấy, ghế còn rời không buộc vào xe, biết là chồng quên.

Những người phát động chiến tranh thường nói rất văn hoa và hào hùng. Bọn nhà văn chúng tôi cũng vậy. Nhưng một cảnh sơ sài như hôm nay thôi đã cho thấy chiến tranh là gì. Là có rất nhiều gia đình tổn thương, nhiều người phụ nữ khổ sở. Cộng cả hai ý hào hùng và tan nát lại mới đúng.

Còn như muốn biết dấu vết trong văn học hãy cứ đọc lại ông Tuân ông Diệu thì biết. Ít ra cũng phải nhận là thời đánh Mỹ, bên cạnh hùng khí, trong chúng ta vẫn âm ỉ nỗi sợ trong lòng. Bằng chứng? Trong giọng văn của các bậc thầy văn chương này hồi chiến tranh, nghe thoáng có chút gì đó mà tiếng Pháp gọi là barbare, tức là lải nhải lảm nhảm, giống như cách lên tiếng của con người trong những bộ tộc xưa.

Trần Độ công nhận nỗi lo lắng của dân lúc này là đời sống, an ninh, việc dạy dỗ con cái.

Ông Dũng ở Lê Văn Hưu chạy cái nhà ở chỗ chợ Hàng Da, phải lên tận các ông to. Nhưng nào có được ngay. Riêng vi thiềng cho Chủ tịch uỷ ban nhân dân quận tàm tạm đã là 3000, mà chưa xong.

Anh T. nghe ở đâu về bảo ở khu Hoàn Kiếm, có khoảng hơn 10 người tỉ phú(?). Phần lớn khoảng tuổi 30 – 40.

Ông V H Sến, một người sưu tầm đồ cổ ở Sài Gòn đang có nguy có 1/đói, phải bán đồ đi ăn, 2/ luôn luôn bị làm phiền, nhiều kẻ vào hỏi.
Hải Phòng cháy một kho lớn - kho 5 hay kho 6 gì đó. Rất nhiều hàng quý đồng hồ, máu khô, vải vóc. Nghe tin cháy, ông Phạm Văn Đồng phải đến tận nơi.

Bọn đốt nó phối hợp tài tình đến nỗi tất cả các xe cứu hoả đều hết xăng. Phải điện gọi xe Hải Dương, Thái Bình. Mái tôn đổ xuống, nước dội vào chỉ... lạnh tôn đi, không phá được, không cứu được hàng.

8/4

Tin quốc tế: 500 đảng viên Cộng sản bình thường ở Ba Lan họp mặt không theo sự chỉ huy của ai cả, đòi cải cách tình hình, đòi thay đổi Ban lãnh đạo trước - theo cách bỏ phiếu kín - rồi mới thảo ra cương lĩnh sau.

Công đoàn Đoàn kết bắt đầu có giờ riêng trên TV.

Fidel Castro nói tại Đại hội Đảng cộng sản Liên Xô, phê phán Việt Nam:

+ chỉ chống chủ nghĩa bành trướng, không chống chủ nghĩa Mao.
+ đi với Liên Xô không hết lòng.
+ không chủ ý đến quan điểm cơ bản của Chủ nghĩa xã hội là không ngừng cải thiện đời sống nhân dân.

Tình hình Việt Nam - Cu ba căng đến mức là những ngày này, báo Nhân Dân luôn luôn nói đến Cu ba, vụ Hiron được làm um cả lên. Khi đang ghét ai mà không chửi ra mặt được thì làm bộ hết sức quý hoá - đó là môn võ Tàu rất được thông dụng ở ta.

6/5

Hôm qua họp hội nghị bàn về danh nhân. Ý hay của một số người -- Danh nhân Việt Nam không có tầm vóc quốc tế. Phần lớn là các anh hùng, số phận chỉ liên quan tới một dân tộc. Còn danh nhân văn hoá của mình (kiểu Hải Thượng Lãn Ông, Phùng Khắc Khoan) thì tầm chưa đủ để giới thiệu ra nước ngoài.

Tại sao xã hội ta không phát triển được?

Theo Lê Văn Lan, cái chính là xã hội ta là xã hội nông dân, nó lại được khép kín chặt chẽ quá. Đến mức như là những lớp kén, không gì phá vỡ nổi.

Nông dân thì bao giờ cũng thù ghét trí thức, ta nhớ không phải ngẫu nhiên, khi Xô Viết Nghệ Tĩnh nổi lên, khẩu hiệu của phong trào là trí phú địa hào đào tận gốc, trốc tận rễ.

- Thế Trung Quốc không phải là xã hội nông dân à?
- Không, nó là một xã hội buôn bán chứ. Ngay cái cách cư xử của nhà vua với các chư hầu, cũng là một thứ buôn: nó yếu ta đánh, nó mạnh thì ta xin hàng, lót tay quỵ luỵ.

(Trí thức Trung Quốc hình thành sớm tại các thành thị có vai trò quan trọng, có đô thị thì trí thức mới có đất để hoạt động. Vì chỉ đô thị mới đáp ứng được nhu cầu tự do cho trí thức.)

Tình hình Ba Lan - theo Doanh, một người đi dịch trong Đại hội Đảng XHCN thống nhất Đức kể --, Jirek là một thứ bài Xô nặng nề, trong thời gian làm bí thư thứ nhất, ông ta đã cho xây dựng khoảng 600 nhà thờ.

Khi tình hình bắt đầu lộn xộn, ông cảm thấy vai trò của mình đã hoàn thành, liền xin từ chức.

Dân Ba Lan bài Xô rất ghê. Họ sẵn sàng vào rừng để chống Liên Xô đến cùng. Liên Xô chưa hiểu sẽ cư xử ra sao, chỉ thấy bảo chớ can thiệp vào nội bộ Ba Lan. Một thí nghiệm về việc mở rộng dân chủ trong lòng Chủ nghĩa xã hội chăng?

Ông Ngô Thảo kể cả quân trường Quang Trung chỉ có 2 cái giếng. Đánh nhau vì lấy nước. Ra cổng, mất ngàn bạc. Gì cũng mất tiền. Ông Doãn Tuế đến kiểm tra bảo chúng nó làm thế này, đến tướng cũng phải đào ngũ. Đợt lấy quân vừa rồi, lấy 7 vạn đào ngũ 4 vạn. Các địa phương bây giờ giao quân tại chỗ, chứ không giao quân ở đơn vị nữa. Quân đoàn 4 sợ không dám lấy lính Sài Gòn. Vì thế thì nó đào ngũ hết.

Một ví dụ về người thành đạt của xã hội này. Ông K. vốn là chỉ huy một đoàn nghệ thuật được theo Đ Th Sơn đi nhiều nơi trên thế giới để biểu diễn. Hái ra tiền. Triệu phú chứ chẳng phải chơi.

Trước đó, ông ta bị chuyển công tác vì tội trong khi làm nhiệm vụ, không quên buôn mì chính từ bên Lào về.

Đọc Nghệ sĩ chèo Hoa Tâm

Lương một diễn viên loại như bà Nhữ (mượn ở Hà Nội về hát, khi gánh hát còn ở Vĩnh Yên) là 10đ 1 tháng. Lương của cô Định (Hoa Tâm) là 8 đ 1 tháng. Giá cả hồi ấy: 1 xu 1 bữa cơm đầu ghế (ăn cơm có canh, có cá, có dưa, ăn no) 10đ hồi ấy bằng khoảng 3.000đ đến 5000đ bây giờ.

Nghị quyết tư tưởng ghi chú số đảng viên bị kỷ luật thời gian qua 20 vạn, 12 vạn đưa ra khỏi đảng(?). Báo sụt số lượng. Báo chỉ còn bằng ¼ hồi chiến tranh. Báo Nhân Dân trước in 50 vạn. Nay còn khoảng 15.

18/5

Ông Trần Tự ở Hải Phòng về kể dân Hải Phòng rất khoái vụ cháy vừa rồi. Vào hôi thoải mái. Không hôi, được mua các thứ cháy dở cũng đã thích lắm. Các loại vải thường đâu có được vào kho đó.

Kho được xây theo hệ thống các kho hiện đại, điện tắt mở tự động, khi cần người ta dâng nước trong các bể chứa sẵn để dập đám cháy.

Hàng trăm người thường cũng không đốt nổi. Chỉ có những người thông thạo bộ máy của nó mới thực hiện được.

Ví dụ về hàng tốt -- 6 tấn đồng hồ quý bị huỷ. Hàng tấn máu khô v.v.
Tôi nói đùa, tóm lại, không một nước nào dám chơi sang như nước mình.

Cô Châu kể: Tôi vào Sài Gòn, xếp hàng đi lấy vé tàu về quê. Tàu hẹn 6 giờ, 7 giờ, rồi 12 giờ, nhưng không lần nào chạy nổi. Bố tôi bảo ngành giao thông của cả nước mà tư cách không bằng một con điếm.

25/5

Đâm chém đến với nhà trường. Một học sinh hư bị cô giáo đuổi ra khỏi lớp. Sau lại còn đứng ngoài chửi cô nữa. Cô tức quá, tát nó một cái. Thằng bé về mách bố. Bố là một thương binh, nay về đạp xích lô. Hắn đến chửi, đánh cô giáo bị thương nặng, nhưng tiểu khu (tức UB phường) vẫn bênh người thương binh kia. Giáo viên ở trường bãi khoá. Học sinh đến bôi cứt vào đầy bàn.

(Báo Hà Nội mới nói rõ là tay xích lô đánh cô giáo ngay trước mặt đám học trò. Kinh khủng!!)

Lại một dấu hiệu của thời hậu chiến mà người ta lảng tránh, không muốn “gọi sự vật bằng cái tên của nó”.

2/6

Hoà kể anh vợ được một ông giáo sư Liên xô mời sang họp chương trình intercosmos. Nhận được thư riêng của ông Liên Xô kia mới biết, đi hỏi thì ra có giấy mời đã 2 tháng rồi, nhưng không ai chuyển cho mình. Chạy đủ việc, từ chỗ Phó thủ tướng xuống đến giấy đổi ngoại tệ... Nhưng khó nhất là chạy xe ra sân bay. Nơi cho đi, UBKHKT- không có xăng. Cơ quan của cậu ta - Tổng cục Bưu điện - phải lo xe. Nhưng hẹn lái xe 12g, 12g15 họ mới đến. “Mai đi có được không?” Lái xe bảo thế. Lại phải van vỉ một hồi.

Cầu Long Biên Hà Nội. Trong những giờ cao điểm trung bình cần một giờ cho 270 xe đi qua. Nay phải chuẩn bị cho 1000 xe, thì làm sao mà chở được.

Một bài viết về rác thành phố bảo rằng chính các cơ quan nhà nước xả rác và phá hoại trật tự công cộng nhiều hơn nhà dân. Nói chung, trong nhà sạch sẽ hơn ngoài đường. Buổi tối ở Hà Nội đèn đường tối như đom đom, trong khi đó, ở các nhà, đèn sáng lấp loáng.

Một vụ tham ô tập thể được phanh phui trên báo. Lúc đầu chính Bộ còn bênh. May mà Ủy ban kiểm tra làm đến cùng. Viết bài trên báo Nhân dân hẳn hoi. Một người bình luận bảo mọi vụ tham ô chỉ trót lọt nếu được cấp trên đồng tình. Tôi thì cho rằng cái lối để cho đơn vị tự kiểm tra mình như thế này, chỉ thúc đẩy thêm nhiều vụ tham ô khác, và số lọt lưới sẽ đông hơn số phát hiện được.

Ông Vĩnh đánh máy cơ quan kể ngày trước ông ta làm thư ký đánh máy ở Sở cẩm, lương hơn 90đ 1 tháng. Gạo hồi ấy giá 1,2 đồng 1 tạ. Như vậy lương ông ta bằng 80 tạ gạo tương đương 80 ngàn đồng bây giờ.

Yến (vợ Tính) đi họp phụ huynh cho con ở trường Thành Công. Cô giáo phân trần không phải cô muốn phụ đạo làm gì. Nhưng vì nhà trường yêu cầu vậy. Tháng mỗi em có 2 đ, nhà trường lại trích làm quỹ một số nữa, nên cô chỉ thu được có hơn chục bạc một tháng.

Vậy mà có phụ huynh còn kèo nhèo, cho là cô kiếm chác. Nói đến đây, tủi thân quá, cô khóc.

Nhân đó, những phụ huynh lên than thở về chuyện nghèo, chuyện con hư, lại khóc một lần nữa. Thế là buổi họp biến thành một đám khóc lu bù.

Thịt lên 70đ 1 kg (thịt thăn). Trứng vịt 2đ/1 quả

XQ kể: Năm ngoái, có một vụ đánh nhau ngoài đê. Dân đổ ra xem, đàn ông người nào cũng cởi trần.

Đồn đại quanh giải bóng đá 1981 vòng 1: Trọng tài Đ Đ Xuyên thổi cho Sở CN mấy quả phạt đền, phải được vài chục ngàn. Trong khi đó một ông D Mùi bị bọn LT T P tấn cho liểng xiểng. Thổi cho Than Quảng Ninh một quả phạt trực tiếp - đúng luật. Thế mà bọn LTTP vẫn cáu. Lúc giao bóng, mấy tay sút bắn bóng vào người trọng tài, một tay xông vào đạp, đánh, đến bị thương nặng. Nhưng ghê gớm nhất, là người xem lại nhiệt liệt hoan nghênh cuộc hành hung này, hoan hô từ đầu đến cuối.

Tình hình Ba Lan 10 tháng nay, Đảng cộng sản, ông Kania công khai đối đầu với Liên xô.

Công đoàn Đoàn kết bắt đầu tự tin: chúng tôi không can dự vào công việc chính trị, mà chỉ nói chuyện cơm áo gạo tiền.

Chúng tôi thấy vấn đề đổi mới ở Ba Lan và vấn đề bài Liên xô là hai chuyện hoàn toàn riêng biệt.

25/6

Một ví dụ chứng minh rằng ta “rất hiểu về tầm quan trọng của khoa học kỹ thuật”: Người ta khăng khăng đòi thực hiện viện Hàn lâm (cho nó oai?) tuy có những người như ông Trần Đại Nghĩa, thấy không nên làm.
Còn nhớ ngay sau 1975, có người nói xơi xơi “Thôi, hai mươi năm thì quá nhanh, cứ tính độ ba mươi năm ta sẽ đuổi kịp Nhật “ (!)

Tiếu lâm: Ở Liên xô một lần có một người dân chót buột mồm ”ông Brezhnev là ngu xuẩn”. Toà luận tội và mọi người đều biết nặng lắm, thì ông ta cũng chỉ bị một vài năm tù vì “phỉ báng người khác”.
Toà họp kín. Nhiều cuộc tranh luận sau toà đi đến nhất trí và gọi dân vào nghe. Hoá ra, bị cáo bị kết tội chung thân.
- Tại sao?
- Không, đây không phải chỉ là vấn đề phỉ báng người khác, mà là một tội rất nặng. Tội “tiết lộ bí mật quốc gia”.

3/7

Về tình trạng ở tù của đám NQ9

ĐKG trần tình: Tôi 50 tuổi, cơm bị trộn vôi không ăn được, xin ăn cháo, thì cháo pha cát.

Tr. Thư, một người đọc Ehrenburg nhiều, và dịch Paris sụp đổ, tả rất chi tiết. Tôi bị giam trong một phòng kín, hàng ngày cơm thả từ trên xuống, chỉ nghe tiếng động mà biết cơm ở phía nào, và chỉ cho vào mồm mới biết được ăn gì.

Ỉa ngay trong phòng kín đó, có một cái hố đào sâu xuống đất, nhưng không bao giờ nhìn thấy nó cả, chỉ đặt chân đúng chỗ hai hòn gạch, thì biết là có thể ỉa cả được rồi.

Phòng giam bê tông cốt sắt nóng quá, những đêm hè, tôi cũng phải về chỗ hố xí đó, ngồi lên mấy hòn gạch cho hơi đất bốc lên, dịu dịu một chút, chừng hai giờ sáng mới chợp được một lúc.

Tính kể về ông Lưu Thiếu Kỳ trước khi chết. Một buổi sáng, tại một sân bay nọ ở bắc TQ, người ta thấy mấy người khiêng ra khỏi máy bay một cái xác, phủ trong chăn. Khi mở chăn ra, đó là một người bị giam hãm hành hạ lâu ngày. Đó là thân hình của nguyên chủ tịch nước Cộng hoà nhân dân Trung Hoa.

Tính lại kể khi bọn phi công Mỹ về nước, hỏi thằng Dung (....)

- Ông thấy bọn nó tố cáo cái gì của mình là tàn ác nhất?
- Một tay đại tá bảo tao chưa thấy ở đâu có lối giam cầm dã man như thế này. Dã man vì bắt người ta ở riêng một mình, không được tiếp xúc với các người cùng bị tù, không được nhận thư của gia đình.
...

17/7

Đại hội đảng cộng sản Ba Lan. Một phó thủ tướng lên tranh chức thủ lĩnh Đảng với thủ lĩnh đương nhiệm.... Ông phó này đọc diễn văn, người vỗ tay nhiệt liệt.

Tổng cộng có tới 7 người ra tranh cử như vậy.

Thư kể công nhân 10 người, 9 người rưỡi ăn cắp (trừ tổ trưởng, chỉ chút ít). Đi làm, hôm nào đến cũng tán phét một lúc, rồi chửi loạn cả lên một mẻ sau mới bắt tay vào công việc.

4/8

Nhị Ca (đã theo Xuân Thiêm từ quân đội chuyển về Hội liên hiệp)
-- Từ hồi kháng chiến, tôi đã thấy mọi chuyện không ra sao, toàn chủ tịch xã không biết chữ điều khiển thì còn làm được cái gì nữa.
- Năm 1975, vào Sài Gòn, mới thấy hết cái kinh khủng của cốt nhục tương tàn. Mà rút cục, độc đoán thắng dân chủ, phong kiến thắng tư sản, thế mới buồn cười.
- Ông đừng nói lao động lao động. Trong xã hội này, ai tổ chức cho ông lao động, ai thuê ông, ai dùng ông, đó mới là yếu tố quyết định. Như ở nông thôn chẳng hạn, chia ruộng cho nông dân xong, họ chưa cầm ấm tay, lại tước luôn. Hợp tác là gì, là một thứ chế độ nông nô đời Trần, chứ làm gì có máy móc với quan hệ sản xuất. Chả phục vụ ai, chỉ phục vụ các ông ấy, các ông ấy muốn làm Quang Trung cả.

Tôi tự nhận tôi có tài cán gì đâu. Tôi chỉ làm cho vui, ở đâu tôi cũng thấy thoải mái, chả gây sự với ai hết. Ở VNQĐ cũng sướng. Mà ra ngoài này cũng sướng. Đúng là ra để đi (nước ngoài) chứ còn gì nữa.

5/9

Tàu Liên Xô rất ít vào cảng Hải Phòng mà muốn vào Sài Gòn vì ở đó bốc dỡ nhanh hơn và cung ứng sinh hoạt tốt hơn.

Đỗ Thái Bình bảo vào Sài Gòn bây giờ chả ai coi mình ra gì, đến nhà cửa nó cũng không cho nữa.

Cư đi Liên xô về kể:

- Sở dĩ Đặng Thái Sơn được giải Chopin nhiều năm đó, không có ai đáng được giải nữa.
- Ở Liên Xô những năm này, chỉ có bọn lùn [bọn tầm thường chỉ có chút tài mọn] là sống khỏe. Gì nó cũng làm được. Nhưng những tay thật xuất sắc (loại như Chostakovits, Prokofiev) bây giờ không có.

Khoảng thời gian 1960 cho đến 65, đúng là mùa xuân của xã hội Xô Viết.

Bây giờ phương Tây nó không thèm sang Moskva nữa. Phim ảnh không sang. Festival không. Nhạc sống không sang.

Ở trường Hội nhà văn, Hoàng Ngọc Hiến và Phạm Vĩnh Cư đã quyết định... không cho các học viên học ngoại ngữ nữa. Kết quả, nếu có thể nói, chỉ đạt 1 % so với yêu cầu. Ngoài ra, không được việc gì cho cái đám đông đầy tham vọng đó.

Nên nhớ, ông Hiến rất thích cho học viên học ngoại ngữ và các học viên cũng hăm hở không thể tưởng. Có cậu đã tuyên bố nên gọi lớp này là lớp Bổ túc ngoại ngữ. Anh em tự nghĩ văn học thì mình đã viết rồi, chỉ có ngoại ngữ là chưa biết.

Thế mà đến lúc người ta phải cho nghỉ học.

Tôi ngờ rằng chiến tranh, --nhất là chiến tranh ở VN -- làm cho người ta mất đi nhiều thói quen bình thường mà việc học ngoại ngữ đòi hỏi, ví như thói quen cần mẫn làm một việc gì đó mà không có hiệu quả ngay, hoặc thói quen phải chấp nhận học thuộc lòng cái gì đó chứ không có việc lý giải tại sao tại sao làm thế.

Lúc nào cũng thấy người kêu khổ. Lúc nào cũng cảm thấy muốn nói to lên rằng mình khổ lắm rồi. Hoà bảo cứ ba người ngồi với nhau là thả nào cũng có chuyện nói xấu chế độ.

Ngày 2/9 năm nay buồn bã không thể tưởng. Nhà nước không bắn pháo hoa và nói chung không có gì để cho dân. Trên phố nhiều nhà không treo cờ.

Giá cả leo thang đến với những đồ vật nhỏ nhất. Vỡ cái ấm cái chén là chuỵện lôi thôi, mất vài đồng như chơi.

Ai đó bảo ở SG dân số đã lên tới 7,5 triệu(?). Chắc có nói quá lên, nhưng quả là tăng lên nhiều. Không có hộ khẩu người ta cũng cứ chuồn vào rồi chạy dần. Tạm bợ không phải là cách sống của thời chiến mà cũng là của thời hậu chiến.

Vải valize HN mang vào SG làm thành quần áo lại mang ra HN bán. Đồ chơi của SG cũng tốt, những cái bếp điện bằng nhựa không thiếu chi tiết gì cái nào cái nấy khít khàng chặt chẽ.

Ông Khải kể thằng con dạo này chạy được chân làm khách sạn, ăn ở đấy, cà phê thoải mái, tháng còn mang được 600 về cho gia đình.

16/9

Đi họp chi bộ đường phố.

- Lần đầu tiên, từ Giải Phóng thủ đô 1954 có chuyện biểu ngữ dăng ra bị dỡ cờ, khẩu hiệu bị ăn cắp. Không phải vì thiếu (vải biểu ngữ rất xấu), cơ bản vì phá hoại.

Ở nhiều địa phương, trước bầu cử, cùng có chuyện tương tự. Ở quận Ba Đình tối 3/8 dăng ra, sáng 1/9 đã mất.

Cờ bạc nhiều. Đường Ngọc Hà, tối tối thanh niên tụ tập cờ bạc.Ở Hàng Giấy, công an gác dân, tối cứ quây quần cả đám, vòng trong vòng ngoài, chả biết giời đất gì nữa. Có người dân tuyên bố, cần việc gì thời nay cứ đếm đếm là xong tất. Cánh áo vàng hay thì thụt vào những nhà phe phẩy.(Bà Phú bán nước ở sau thư viện kêu bận sau có thấy bóng chúng nó thì có điếu đầu lọc nào phải cất đi sớm. Toàn chịu với mai giả, mai cái mả bố nhà nó.)

Thanh niên đi bộ đội, người đi tiễn về đến nơi, đã thấy nó về trước mình rồi.

Mùa hè, nhà máy sản xuất nước đá phân phối đi các nơi. Năm ngoái, chỉ 75% đá về tới đích. Năm nay 60%. Đầu tháng 9 rồi, mì tháng 8, chưa bán. Hết mì. Mấy vấn đề thành uỷ HN nát đầu chưa giải được:1/ gạo mì, 2/ phiếu có rồi, không có vải, 3/ lính không đi nghĩa vụ...

29/9

Hai vụ sinh viên “nổi loạn” một của trường Bách Khoa và một của trường Tổng hợp.

Ở Bách Khoa, đại loại người ta chiếu phim. Một số sinh viên đòi vào không được. Ẩu đả. Sinh viên bênh nhau, kéo đến tận nhà người soát vé kia, phá nhà, san đổ mọi thứ.

Ở Tổng hợp, hình như ngược lại. Sinh viên gác cổng một buổi biểu diễn, một số lưu manh phe phẩy kéo vào. Đánh nhau to. CA được gọi điện không đến. Sinh viên kéo đến nhà bọn phe phẩy kia đập phá, sau lại mượn cả ô tô bộ đội đến, chà xát cho tan mấy căn nhà kia.
Gọi lên CA:

- Tại sao các anh làm thế?
- Chúng tôi phải bảo vệ chính quyền vô sản.

Tuấn kể. Mới tính trong một số thành phố lớn, đã có 1,2 triệu thất nghiệp. Hà Nội 32 vạn. Sắp tới bộ đội về 20 vạn. Hàng năm, cả nước, có thêm 1,2 triệu người đến tuổi lao động. Bản tin tham khảo đưa ra con số Trung quốc hiện có khoảng 20% (10 triệu thanh niên) thất nghiệp.

Về giá cả. Sách lên 53đ 1 ngàn chữ. Báo Nhân Dân 5 hào. Báo Văn nghệ 1,5 đ. Lốp xe 250đ, một cái chậu tắm trẻ con 400-500đ. Một cái xoong quấy bột cũng vài chục. Giá vé máy bay định lên 1200 và tàu hoả Hà Nội-Sài Gòn 750 đồng.Xăng từ 1 lên 7,5đ. Một đám tang sau 1-10 chi tiền xe trên 500 (trước chi khoảng 86đ)

Một bài xã luận trên báo Nhân Dân mang tên Kỷ luật giá cả. Ai đó buột miệng: Cả nước bị kỷ luật.

Ngày 1/8 báo Nhân Dân có tin nông trường Mộc Châu thường xuyên đổ đi hàng tấn sữa mỗi tháng. Tháng 5/1981 đổ 14 tấn. Vì không có đủ sắt tây làm hộp.

Trước đó mấy hôm, cũng báo này có tin 1 cán bộ Bộ ngoại thương 1 chuyên gia xuống cảng lấy hàng.

Gặp cả giám đốc cảng cũng không có ai chịu làm. Cẩu nghỉ, công nhân bốc vác nghỉ...

Cuối cùng, tự “khách hàng” phải đảm nhận việc bốc dỡ.

Tuấn kể các chuyên gia ở UB kế hoạch nhà nước đều xin về nước.

Ca dao tục ngữ :

Trần Phương, Trọng Truyến, Trần Quỳnh
Gặp ba thằng ấy, dân mình đói to

Nhà nước tăng lương Trần Phương tăng giá

Nghe đồn nguyên tắc của Trần Phương: Tăng giá đến mức người mua không mua được nữa thì thôi.

26/10

Mấy vụ bê bối:

- Bùi Thanh Liêm, phi công vũ trụ, chết vì đâm xuống biển. Lại là con một. Bà mẹ lên khóc lóc, đi làm, đến cái lốp xe không có (trong khi Phạm Tuân, nhà nước làm cho cả một con đường vào nhà).

- Một ông tướng chết. Đang ngồi ô tô thì xe gặp một con bò chạy lồng trên đường. Tay lái xe lái quật lại, xe bị nhào xuống ruộng, bản thân tay này bị thương.

Đang ở quãng Phà Ghép, điện về, xin trực thăng vào cấp cứu.

Máy bay đâm vào một đám mây tích điện, chết hết. May lão còn được cái xác. (Lão này, đi đâu phá đấy, gần đây, vào Khu IV, cho dân công đi đốt chợ để trị đầu cơ, do đó, coi như lập công!)

- Một phi công trực thăng trốn ra nước ngoài. Nghe đâu phi công bị kỷ luật xuống làm thợ, anh ta ăn cướp máy bay. Lôi cả gia đình đi. (Dân kể tưởng máy bay hết xăng, nó hạ ngay xuống sân Long Biên - sợ quá, dạt cả ra).

13/11

Rau muống to, lên tới 3đ một mớ. Gạo trong khẩu phần ăn tăng lên, hình như Liên Xô không cho mỳ nữa, chết đói mất.

Năm nay ít mưa, cây cối khẳng khiu chẳng lớn được.

Mùa màng lại bị rầy nâu. Không có thuốc sâu, đến bình cũng để phun thuốc cũng không có nốt. May mà đã khoán, để cho người ta đi làm một chút. ông Hiến nói bô bô ở thư viện không khoán chính phủ này đổ rồi.
Một bài trên báo Nhân Dân tháng 10/1981 viết nhà nước phá rừng là ghê gớm nhất, tốn kém nhất. Sau đó mới đến nhân dân (Nhà nước= cơ quan nhà nước, cơ quan lâm nghiệp...)

Hồ Tây, cá đánh 1 con mất trộm 1 con. Cá đánh được ngày càng bé đi.
Sài Gòn 1981 xuất cảng 15.000 xe đạp. Hà Nội đặt 5000 xe, đến 11/1981 chưa được chiếc nào.

Tuyên bố về nhân quyền quốc tế: Người lao động phải được trả lương công bằng, hợp lý để anh ta và gia đình anh ta sống có nhân phẩm.

1982

10/2

Tết vừa rồi, ông Tố Hữu làm một bài thơ buồn ngao ngán, nói cạnh nói khoé cũng giống như anh em. Nghĩa là cũng không lấy gì làm tự tin lắm.

Kinh tế không xoay chuyển được vì đây không phải chỗ dễ làm. Lần đầu tiên, mậu dịch bị ế lá dong trong dịp tết. Xe các tỉnh đổ về, bán phá giá, lỗ hàng vạn. Bánh chưng, giò... cũng không ai có tiền mua.

Lương thế này, giá sinh hoạt thế này, trước sau mọi người biến thành... kẻ cắp cả.

Họp hội nghị thuế. Ông Đỗ Mười bảo gạo thóc có ở Nam bộ, nước mắm có ở Nhà Trang, nhưng không có gì chuyên chở ra cả.

Ngành đường sắt rút các chuyến tàu xuống tới mức tố thiểu (đâu chính thức chỉ còn 75%). Vì không có than.

Trong khi con buôn chạy đầy đường bằng các loại xe hiện đại nhất, thì phòng thuế có mấy chiếc xe còm, đuổi không nổi.

Gạo, đến hôm nay, nhiều nơi chưa đong được tháng giêng. Mì được thay bằng khoai tây.

Trong khi đó, trên Hàng Buồm, bán đầy các thứ xà phòng của Pháp, dép của Nhật... “tình hình phố xá cứ như là trước 1945 vậy”, Ma Văn Kháng bảo vậy..

Thư tết vừa rồi sống bằng nghề in tiền âm phủ. Ăn cắp giấy ở nhà in về, in thoải mái.

Tính vào Sài Gòn chụp ảnh tết. Đăng đi phụ cũng được 100đ/ngày.

Tình hình biên giới.

Một cán bộ phụ nữ Hoàng Liên Sơn: Đề nghị nhà nước cung cấp mỗi chị em 1/2 mét xô một năm. Để chống tuyên truyền của địch.

Phong trào bài kinh ở miền núi diễn ra âm ỉ. Nhiều chính quyền hoá ra 2 mang, nửa của ta (ngày) nửa của địch( đêm)

Một cậu bộ đội về phép kể với Kháng. Đơn vị đói quá. Cử 2 thằng đi trộm nhà dân. Một thằng trốn được. Một thằng bị dân bản bắt, họ chặt hết các ngón tay và cắt gân chân. Nửa đêm mò được về đơn vị. Cả đơn vị căm phẫn quá: Mình lên đây giữ biên giới, chẳng nhẽ chịu nhục thế sao? Và kéo vào đốt cả bản.

Mấy hôm sau, trung đội trưởng ra xin ô tô đi đâu đấy. Đứng giữa đường bị xe cán chết luôn. Cả đơn vị hoang mang. Trung đoàn phải cho cả B về phép để... giải bớt u ám.

Tình hình Liên Xô

Tết 7/4 vừa rồi, phải có tích kê mới mùa được thịt. Mời một bà giáo đến chơi, bà ngạc nhiên thấy bọn Việt Nam có khoai tây. Chương trình TV toàn chuyện giáo dục.

Hệ thống quan liêu nặng nề. Chỉ lĩnh độ 2 rúp thôi, cũng phải rất nhiều chữ ký.

Một loại xe tăng mới, vừa sản xuất thử vài chục chiếc, phải cho quay về vì trục trặc kỹ thuật.

Phim ảnh chán ngán, không ai xem.

Bọn Việt Nam sang làm công nhân ở đây, sau khi vào cửa hàng, lúc ra, người ta phải lục túi.

Tạ Ngọc Liễn còn kể một nhà khoa học nổi tiếng viết một bài khẳng định cảm giác tôn giáo còn mãi với con người chứ không phải là một hiện tượng lịch sử giới có quyền chửi bới ầm ĩ.

Đương sự được đề nghị danh hiệu Viện sĩ thông tấn mấy lần ở Viện hàn lâm lại trượt.

Ông Nguyễn Tài Cẩn cắt nghĩa việc Tố Hữu làm thơ:

-- Các bố nhà mình không muốn đi với Liên xô, nhưng phải đi, phải nói hợp tác toàn diện. Tâm sự không biết xì ra ở đâu, thì ở thơ vậy.

10/5

Ngày 7/5, ông Tôn Thất Tùng chết. 9/5 đưa ma. Từ hồi Cụ Hồ mất đến giờ mới có đám ma to như thế. Có ông bảo đây là người Việt Nam duy nhất, sống với cộng sản mà được nước ngoài công nhận. Ông Võ Nguyên Giáp đến khênh quan tài và khóc lóc kinh khủng.

Bà hàng nước cũng thương ông Tùng, dù ông không làm gì cho bà cả.

Họp ở Ban văn hoá văn nghệ. Năm nay thiếu 30 vạn tấn gạo (hay ba vạn tấn). Không có tiền mua. Tháng 12 tới Trung ương mới có buổi họp bàn về văn nghệ, còn từ nay hãy lo gạo.

Một mẩu chuyện của Tuấn: Trần Việt Phương đọc được cái tin Pháp nó xây lò cao 5 vạn tấn thép trong 2,5 năm, Nhật 1,5 năm. Nói xong bảo là giấu ngay nhé, chớ cho ông Lê Duẩn biết, ông lại giục.

4/6

Thịt lên 7,5 đ. Có người bảo lên tới 10đ một cân. Trứng vịt 3,5đ bơm xe 5 hào, không còn gì phải bàn.

Ở trường Thành Công, tất cả chấn lưu và tơ - rắc - te đều bị mất. Học sinh ăn cắp. Lớp Hồng (phòng 410), toàn chép thơ chia tay, ly biệt.
Nghe Trần Trương ở Bộ văn hoá nói:

1. Đoàn Tre xanh đi thất bại to.
2. Phim đi thi ở Cane không đủ tiêu chuẩn kỹ thuật để dự thi.
3. Pháp đề nghị: a/ trả lương hưu trí cho người Việt Nam cũ, b/ bao thầu toàn bộ giao thông. Ta không dám nhận.

Trẻ con trong khu A5 của tôi nghĩ ra một trò chơi mới, chơi bài ăn đô la. Tiền bằng vỏ thuốc. Bao ba con 5, các bao thuốc tây là 5000, 3000. Bao Du lịch là 1000. Bao Sông Cầu, Sapa là 100, 50.

Đứa con trai ba tuổi của tôi bắt đầu bảo: Bố ơi, đô la.

Hồng kể: CA trong khu ra bắt hàng lậu, dân họ thà vứt đi, chứ không cho đám CA đó ăn.

Một em nhỏ bị thu một tờ báo của ngành CA. Em chửi chúng nó thu về, chúng nó mới có cái đọc. Chứ cả đồn này, cũng chẳng có nổi tờ báo.

Học sinh lớp Thịnh (anh Hồng) sẵn sàng bỏ học đi chơi... tập thể. Hễ cô giáo thày giáo phê bình một ai thì cả lớp đứng ra nhận hộ.

Bà ngoại mang về một ít đồ chơi cho Nam. Sao người xưa giữ những cái này lâu thế, 10 năm, 15 năm, mà nhà mình liệu có giữ được 1,2 năm?
Sức tàn phá của con người miền Bắc thấy thật kinh khủng.

Cư đi Liên xô về.

- Cả một mùa đông, Moskva như chết lặng đi. Chẳng có môt chương trình sân khấu nào gây được tiếng vang. Không có đoàn nước ngoài nào đến biểu diễn.

Thịt, trứng thiếu. Trứng có khi 2-3 tuần mới về. Thịt phi-lê xuân thu nhị kỳ 1-5, 7-11 ở Moskva, 1 số thứ, phải có phiếu. Ở các tỉnh phiếu đã có từ 2-3 năm nay.

Năng động nhất ở Moskva chỉ thấy bọn phe phẩy trên tất cả mọi khu vực. (ở ta, có một vụ buôn khá to, hàng cân bột B12, hàng cân đầu bút bi.)

Phương Lựu: Cứ đà này, đến lúc nào đó, chủ nghĩa xã hội hiện ra như một hiện tượng rất quái gở.

Đầu tháng 5, vàng còn 23, đầu tháng 8, vàng đã lên tới 40.

Nghe nói ở Hà Nội, 1 đô la - 80đ Việt Nam

Ở Sài Gòn, có tình trạng cơ quan huy động vốn anh em để... đi buôn. Lãi 10-15%.

Cả nước sản xuất mỗi năm 15-16 triệu tấn than. Nhà nước nắm không nổi 3 triệu tấn (20%) 1,5 triệu tính là thuế, 1,5 triệu để trao đổi.

Tiền đầu tư nông nghiệp 1976 là 40% số vốn lúc đó. Nếu mang tiêu ít nhất cũng đủ mua một số lương thực ăn trong 5 năm. Mà nay thì đầu tư không ra 1 xu nào.

Ngay ở Gia Lâm nông dân bán nông sản cho nhà nước cực nhọc vô cùng. Cán bộ tuỳ ý nâng giá. Không làm đúng hợp đồng, đay về, không ai thu mua, người phải nhường giường cho đay nằm. Bán lợn rồi, năm lần 7 lượt mới lĩnh được tiền.

1981 Sài Gòn nhập 4 tỉ hàng.

6 tháng đầu năm 1982, Sài Gòn có vài chục vụ phạm pháp, trong khi Hà Nội có vài ngàn.

Tư tưởng xã hội lúc này là tư tưởng con buôn.

Năm 1981, mua thóc bằng cách lạm phát, in thêm tiền. Nhưng mua mãi mới được 2 triệu tấn tóc trong đó, 45% hỏng. Các thuyền ghe chở thuê ăn cắp, lại tưới nước vào cho đủ trọng lượng.

Cháy rất nhiều. Ngoài kho 5 còn những kho khác. Thuốc tây, mất 1 tấn têtraxilin

Ở Kim Thi, Hải Hưng, vụ án cô giáo Thành kéo dài hàng năm nay, không giải quyết được. Dư luận gửi thư về đau đớn. Một người dân thường tự hỏi sao ngay miền Bắc mấy chục năm cách mạng mà chính quyền cũng loạn xị và luật pháp cũng bị chà đạp thế ư?

Vàng lên 50.000đ 1 lạng. Thịt ngon 160đ/1kg

Một tờ báo nước ngoài viết lương viên chức trung bình ở Hà Nội có thể hiểu như sau: 2/3 số lương đó, mới mua nổi 1 con gà.

Bắt ở nhà một vụ trưởng ngành CA đường sắt 24kg vàng.

Chuyện hàng nước, nên chọn cả 4 bài quốc ca: Đèn cù cho các ông to. Bèo giạt mây trôi cho cán bộ. Không có bao giờ đẹp như hôm nay cho bọn phe. Người ơi người ở đừng về cho Việt kiều.

Cả một bài hát rất hay, rất chân thành cũng bị xuyên tạc. Đêm qua em mơ gặp Bác Hồ --Râu bác dài tóc Bác bạc phơ --Em âu yếm hôn đôi má Bác -- Em xin Bác em đi nước khác -- Bác mỉm cười Bác khen em khôn Bác mỉm cười Bác khen em ngoan .

Ma Văn Kháng thì bảo ta mạnh thật, lưu manh hoá được cả trí thức.

Tết Quý Hợi 1983

Ông Nguyễn Khắc Viện có bài trên báo Lao động nhắc nhở rất khéo từ các nhà tổ chức, cái gì cũng xọc vào, đến các Bộ trưởng già 60-70.
Báo Đại đoàn kết có bài ông Thợ Rèn, chửi bọn phe phẩy lại có quyền lực.

Nghe một cậu nói, trên AFP có bài bảo rằng tết này mọi chuyện có vẻ dãn ra, người ta tìm được mọi cách để sống.

Thuế đánh tàn tệ. Một cửa hàng cà phê gần 30.000đ/tháng. tính ra hàng cà phê 1000đ/ngày hàng phở 5.000đ/ngày. Ở chợ Bắc Qua, 3 người bán hàng lại có một người trông thuế. Ai không đi họp thuế, phạt 50đ. Ai không viết khẩu hiệu hoan nghênh chính sách thuế, phạt 50đ.

Cạnh nhà Tuấn, một ông về hưu, mở hàng nước, chuyên môn có bọn công trường đến uống rồi ghi sổ. Đến một hôm, đám công nhân nó dằng sổ, nó đốt mất - ăn quỵt.

Yến cho là chuyện đương nhiên:

-- Đến ăn cướp nó còn dám, thì việc gì người ta không dám làm nữa.

Một người Mỹ sau 40 năm đến Hà Nộị bảo Hà Nội không có gì thay đổi. Vẫn cũ kỹ hoang vắng vậy. Mọi người đang chờ đợi. Ở đây thời gian đang đứng yên.

Một tờ báo khác viết muốn giải phóng sức sản xuất, phải giải phóng người sản xuất. Vấn đề dân chủ lại chính là chìa khoá giải quyết kinh tế. Trong chủ nghĩa xã hội, mỗi người không là gì cả, so với nhà nước. Và nhà nước thành một thứ keo, hết sức thô sơ, nhưng hết sức bền chắc.