Những điều quan tâm khi bước sang năm mới (Trần Trung)

Lại một năm cũ sắp đi qua. Những ngày cuối tháng chạp ai ai cũng bận rộn, nào là lo đủ những vật phẩm cho gia đình dùng trong mấy ngày Tết như: bánh, mứt, kẹo, rượu, chè, mâm quả bên cạnh đó là gà, giò, bánh trưng, măng, bóng, miến... Quả là nhiều thứ. Các bà chủ gia đình bao giờ cũng nhìn vào túi tiền để "trông giỏ bỏ thóc". Có người thì lo quà biếu cho những ai ta mang nặng ân nghĩa. Rồi để đón xuân trong mỗi gia đình không thể thiếu sự hiện diện của hoa, chậu cây. Đào, mai, quất hay những lọ dơn, violet, phù dung... đều mang sắc xuân và khí xuân vào nhà.

Thế rồi, chỉ khi bữa cơm tất niên được bày, mọi thành viên của gia đình từ già đến trẻ, từ người quanh năm xa nhà chỉ về trong vài ngày Tết, đến người suốt ngày ở nhà trông giữ nơi hương hỏa quây quần bên mâm cơm. Lúc đó những thời khắc còn lại của năm cũ cũng vơi dần.

1.     Quan niệm về năm mới:

- Có một quan niệm cổ, rằng mỗi năm mọi công chuyện trên dương thế đều do một vị vua xếp đặt và điều khiển. Xuất phát từ lập luận mang tính xã hội cổ mọi sự việc, dù là ngẫu nhiên hay tất nhiên, đều xảy ra theo một trật tự, diễn biến muôn mặt của cuộc sống được những người ở địa vị tôn quý hành xử, vì họ đã đi qua và để lại dấu ấn trong cuộc sống. Họ là những vị vua đứng đầu mỗi nước (cả thiên tử và chư hầu). Đó là các vị của giai đoạn lịch sử thời Xuân Thu chiến quốc. Mỗi năm sẽ do một vị "hành khiển" gồm: Chu vương/năm Tí, Triệu vương/năm Sửu, Ngụy vương/ năm Dần, Trịnh vương/ năm Mão, Sở vương/năm Thìn. Ngô Vương/năm Tỵ, Tần vương/năm Ngọ, Tống vương/năm Mùi, Tề vương/năm Thân, Lỗ vương/năm Dậu, Việt vương/năm Tuất, Lưu vương/năm Hợi. Vào khoảnh khắc giao thừa của năm mới, người ta đều khấn đến ông cựu vương của năm cũ để tống (tiễn) và khấn đến ông tân vương của năm mới để nghênh (đón) với lòng thành kính. Năm Thìn sẽ do Sở vương hành khiển.

- Giao thừa là lúc nào? Ngày nay rất ít người để ý đến chi tiết này! ta có thói quen lúc chuông đồng hồ điểm 12 giờ đêm hay khi chương trình truyền hình gửi lời chúc Tết đến mọi nhà, hầu hết mọi người đều coi đó là những giây phút đầu tiên bắt đầu một năm mới!

Người xưa luôn nói rằng: "Tý thời khởi nhật, xuân thời khởi niên" - giờ Tý bắt đầu một ngày, mùa xuân bắt đầu một năm. Như vậy thì ngày mùng 1 Tết được bắt đầu từ giờ Tý. Giờ Tý ngày nay đều được quy ước là từ 23h00 đến 1h00. Thế là năm mới bắt đầu từ 11 giờ đêm (hay 23h00) của đêm 30 Tết.

2.     Người xông đất:

Ngoài việc sửa soạn một mâm cúng giao thừa, trong tập quán của rất nhiều gia đình ở đô thị người ta hay tìm người để xông đất. Đây là người đầu tiên bước vào nhà khi sang năm mới.

Trong tất cả các thư tịch cổ nêu về các tập tục kinh điển được coi là chính thống đều không thấy nói đến tập tục xông nhà đầu năm mới. Điều đó cho thấy đây là quan niệm của cư dân đồng bằng Bắc bộ là khởi thủy của nhiều nét văn hóa trong các bộ tộc Việt.

Vậy người xông đất được chọn dựa theo quan niệm nào?

- Trước hết đó phải là người có tính tình xởi lởi, dễ ưa, ai cũng quý, tốt bụng, tươi tắn, dễ tính, nếu thông minh, ngoan ngoãn, học giỏi, lễ phép, làm ăn thuận lợi thì càng quý. Người này như một sứ giả của trời đất mang những điều tốt lành vào nhà khi xuân về.

- Sau đó, những kiến thức mang tính tri thức được vận dụng để chọn thêm, đó là tuổi của tam hợp cục như: Dần - Ngọ - Tuất (Hỏa cục); Thân - Tý - Thìn (Thủy cục); Tỵ - Dậu - Sửu (Kim cục); Hợi - Mão - Mùi (Mộc cục) để chọn tuổi người đó vào năm mới. Đó là tuổi của Sinh - Khắc - Chế - Hóa: mà Sinh được chọn. Và, đó là tuổi mà mệnh của người đó cùng với năm mới là tương sinh theo lục thập hoa giáp. Vậy năm Nhâm Thìn chọn tuổi nào xông đất?

Năm nay thuộc về hành Thủy lại có Thìn thổ của Thập nhị địa chi. Thân thuộc hành kim, lại cùng thuộc Thủy cục, ta có Thổ sinh Kim rồi. Lại chọn người tuổi Giáp Thân có mệnh thuộc hành Thủy, thế là người xông đất và  năm mới cùng một hành. Đây là tuổi hợp để xông đất. Một tuổi nữa cũng tốt là tuổi giáp Tý vì Tý, Thìn đều cùng thuộc Thủy cục, Giáp Tý thuộc hành Kim vậy người có tuổi Giáp Tý (Kim) cùng năm mới (Thủy) cùng tương sinh với nhau. Thế cũng tốt rồi. Cũng có một cách nữa là năm nào là năm mới thì nhờ người có tuổi đó để xông! Thế là ta được cả sự đồng hành (vậy cách này luôn chọn người bước sang tuổi 61, vừa hoàn tất một vòng hoa giáp). Các tuổi hợp khác là Canh Thân, Mậu Thìn, Bính Tý cũng là những lựa chọn tốt.

Điều tốt xấu luôn được chiêm nghiệm qua cả 1 năm sắp tới. Vậy ta chuẩn bị tốt và hài lòng về con người ta chọn thì bước vào năm mới đã có sẵn một niềm tin an lành.

3.     Hướng xuất hành:

Sách Tăng quảng Hiền văn có dạy: "Nhất niên chi kế tại ư Xuân" - kế hoạch trù bị của một năm là từ mùa xuân. Cuộc sống ai cũng ước những điều tốt lành, vui vẻ.

Đầu năm qua đêm giao thừa đến ngày mùng 1 Tết, mọi người đều ra đường để hưởng cái xuân khí đầu năm, đẻ gặp nhau chúc tụng những lời chân thành may mắn. Người xưa gọi là xuất hành đầu năm. Xuất hành đầu năm để tìm tài thần, hỷ thuần là những yếu tố tạo cho cuộc sống thêm tươi đep.

Ngày mùng 1 năm nay là ngày Quý Mùi thì ta sẽ chọn hướng Nam và Tây Nam, tính từ nhà mình ra để đi. Đường làng lối xóm đã ấn định, phố xã, ngõ ngách cũng có sẵn khi xuất hành ta đi theo hướng như trên, nếu gần mà chưa được hướng thì thêm một đoạn nữa, miễn sao là nhập được đúng hướng trong lần xuất hành đầu tiên.

4.     Ngày mở hàng:

Với các gia đình có cửa hàng hay sống bằng nghề kinh doanh (là 1 trong tứ nghệ của Sỹ - Nông - Công - Thương) thì lại thêm phần coi trọng vào ngày mở hàng đầu năm. Có người bán hàng cả ngày, có người lại chỉ mở hàng lấy giờ tốt và có người chỉ thắp mấy nén hương đầu năm nơi buôn bán rồi lại đi du xuân.

Tựu chung, dù thể hiện theo cách thức nào trong tâm tưởng mỗi người đều hướng đến sự may mắn, thuận lợi, hanh thông và phát đạt.

Thế nên trong phép Trạch cát, người xưa đã cố gắng tổng hợp lại những chiêm nghiệm về chu trình của thời gian, phối hợp với kiến thức của chiêm tinh mà đặt sẵn những lời khuyên về cát hung để người ta dựa vào đó tìm sự việc cần làm mà chọn lấy tốt, tránh cái xấu.

Năm nay ngày mùng 2 Tết là ngày Giáp Thân - ngày tốt để khai trương năm mới. Ngày mùng 3 Tết là ngày ất Dậu cũng là ngày rất tốt cho việc mở hàng, khai trương.

Các ngày còn lại trong Tết đều không hợp cho việc mở hàng, có lẽ nhiều người sẽ đi chúc Tết, đi thưởng xuân hay cùng bằng hữu gặp mặt thi phú, nhấp rượu bình thơ. Nét xuân này cũng rất đẹp.

Bước sang một năm mới, sau khi đã xếp lại gọn gàng những công việc, những được mất của năm cũ, nếu ai biết được cách nghênh đón cái tốt của trời đất qua mâm cúng vào khoảnh khắc giao thừa, biết cách lựa chọn sứ giả tốt lành của càn khôn, biết hướng đi đúng của ngày đầu năm mới, biết ngày khai mở của sự trù phú thì về mặt tinh thần một năm may mắn đã tràn ngập trong tâm tưởng của họ.
Thanh Trần