Sergei Magnitsky (Huỳnh Văn Úc)

Mộ của luật gia chống tham nhũng Sergei Magnitsky tại Moskva. 

Ảnh chụp ngày 11/3/ 2013. (REUTERS)

Sergei Magnitsky là luật sư - là cố vấn pháp lý của Quỹ Hermitage Capital đồng thời là kiểm toán viên của một Công ty Luật ở Moskva-sinh ngày 8/4/1972 tại Odessa, chết ngày 16/11/2009 tại một nhà tù ở Moskva. Dư luận coi Magnitsky là biểu tượng của cuộc chiến chống tham nhũng tại Nga sau khi ông tố cáo một mạng lưới biển thủ tài chính của các giới chức cảnh sát và thuế vụ làm thiệt hại cho Nhà nước Nga và Quỹ Hermitage Capital số tiền 5,4 tỷ rúp (tương đương 130 triệu euro). Sự đời oái ăm đến mức chính các giới chức bị Magnitsky tố cáo lại là những người đứng ra khởi tố ông vì tội trốn thuế và bắt ông vào tù. Các công tố viên cáo buộc rằng trong năm 2001 Magnitsky đã giúp cho ông William Browder, ông chủ người Anh của Quỹ Hermitage Capital trốn thuế. Năm 2008 Magnitsky bị bắt giam và ngày 16/11/2009 chết trong tù vì suy tim cấp tính và viêm tụy. Gia đình ông  Magnitsky và ông William Browder đã lên tiếng tố cáo rằng ông chết vì bị tra tấn và đánh đập tàn nhẫn trong nhà tù.

Cái chết của Sergei Magnitsky làm dấy lên một phong trào đòi thượng tôn luật pháp và trả lại sự công bằng cho ông ở bên trong nước Nga cũng như trên trường quốc tế. Bên trong nước Nga bà Lyudmila Alexeyeva đứng đầu Nhóm nhân quyền Helsinski tiến hành những hoạt động đòi công lý cho nạn nhân Magnitsky. Đáp lại trong tháng 6/2010 Bộ Nội vụ Nga bắt đầu cuộc điều tra vụ Magnitsky nhưng những cuộc điều tra của họ đã không đem lại bất cứ kết quả nào. Tại Mỹ tháng 12/2012 Tổng thống Barack Obama ban hành đạo luật mang tên “ Luật Magnitsky” được Quốc hội thông qua với nội dung từ chối cấp thị thực nhập cảnh và trừng phạt về tài chính các giới chức Nga bị tố cáo là đã vi phạm nhân quyền trong vụ Magnitsky. Bộ Ngoại giao Nga lên tiếng phản đối. Bất chấp những lời phản đối từ phía Nga, ngày 12/4/2013 Mỹ đã công bố danh sách 18 quan chức Nga sẽ không được cấp thị thực vào Hoa Kỳ và tài sản của họ trên lãnh thổ Hoa Kỳ sẽ bị phong tỏa. Trong số các quan chức này có Pavel Karpov, người chịu trách nhiệm chính trong việc điều tra vụ án Magnitsky; Dmitry Komnov, cựu giám đốc nhà tù Moskva nơi giam giữ Magnitsky; một số thẩm phán và đại diện Viện Kiểm sát Nga tham gia vụ án. Để đáp lại chính quyền Nga ra một đạo luật đình chỉ việc cho công dân Hoa Kỳ nhận con nuôi từ nước Nga. Đi xa hơn, nền tư pháp nước Nga còn lôi người dưới mộ lên để xử. Hãng AFP đưa tin ngày 11/7/2013 một tòa án ở Moskva đã đưa vụ Magnitsky ra xét xử để khép ông về tội trốn thuế.

Vụ án Magnitsky làm cho tôi liên tưởng đến anh Điếu Cày và luật sư Lê Quốc Quân. Điếu Cày Nguyễn Văn Hải bị truy tố vì cho thuê nhà mà không nộp thuế. Lê Quốc Quân làm Giám đốc Công ty TNHH Giải pháp Việt Nam có hành vi trốn thuế được quy định tại Điều 161 Bộ luật hình sự. Nước Nga và Việt Nam về địa lý ở cách xa nhau đến thế mà những vụ truy tố bị can về tội trốn thuế lại giống nhau một cách kỳ lạ.