Cao Cẩm Quỳ người bạn thân thiết của chúng ta (Kháng Chiến)

Tôi gặp anh Cao lần đầu khi cùng Trần Kiến Quốc ra ga Hoà Hưng, TPHCM đón anh và giáo sư Đỗ Kiếm Tuyên vào đầu năm 2005.

Cao Cẩm Quỳ 1967.

… Ngược lại hơn 40 năm trước... Khi còn học tại Trường Phòng không Odessa (1967-73) tôi thường nghe  các cựu học sinh Trường Nguyễn Văn Trỗi  nhắc đến Cao “Tư lệnh” - một người bạn rất thân tình của cán bộ, giáo viên, học viên  Trường NguyễnVăn Trỗi. Cái tên “Cao tư lệnh” do học sinh Trường Trỗi đặt cho, vì như bao thanh niên Trung Quốc thời đó anh  là  một “Hồng vệ binh” của “Cuộc cách mạng văn hoá vô sản vỹ đại” do đích thân Mao Chủ tịch phát động.  Học sinh Việt Nam không thích thú gì cuộc cách mạng này, khi ra ngoài phố hay gặp rắc rối trong quan hệ với “Hồng vệ binh” (trẻ ranh vừa nứt mắt mà dám mắng chửi cả bậc cha chú lão thành!), khi có  va chạm Cao Cẩm Quỳ luôn có mặt can thiệp, đưa các bạn Việt Nam về trường.

Năm 1999 tôi gặp anh Đỗ Kiếm Tuyên, giáo viên  Đại học Sư phạm Quảng Tây tại thành phố Quế Lâm, một người Hoa sống tại Nghệ An, về Trung Quốc vào 1958, tốt nghiệp Khoa Nga văn  Đại học Quảng Tây, về nhận công tác tại Đại học Sư phạm Quảng Tây từ 1964. Anh rất thạo tiếng Việt.

Năm 2001 khi cùng 24 cựu giáo viên, học sinh Trường Thiếu nhi Việt Nam trở về thăm Quế Lâm, có đến thăm gia đình anh Đỗ Kiếm Tuyên. Từ năm 2003, Kiến Quốc cùng một số bạn Trỗi thường liên lạc qua email với anh Tuyên. Quan hệ của anh  em chúng tôi với anh Tuyên càng trở nên thân thiết.

Khi Cao Cẩm Quỳ còn là học sinh cấp III, thì tại Trung Quốc và Quế Lâm có nhiều hoạt động xã hội ủng hộ cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam chống đế quốc Mỹ. Do anh Đỗ Kiếm Tuyên và Cao Cẩm Quỳ cùng tích cực tham gia các hoạt động  đó nên họ  quen, thân nhau. "Đó là tình bạn vong niên (anh Đỗ hơn Cao 11 tuổi) của hai người cùng  yêu quý nhân dân Việt Nam", điều này Cao nói với tôi khi hai chúng tôi có thời gian bên nhau trong tháng 6-2013 vừa qua.

Tại nhà Cao ở Tam Thủy, Phật Sơn.

Cao sinh 1949, tại Phật Sơn, Quảng Đông. Bố anh là công nhân lành nghề một Công ty sản xuất thuốc Tây tại Thượng Hải từ những năm 1940. Năm nay cụ 94 tuổi, đang sống ở Quế Lâm. Năm 1960, Nhà nước đưa một nhà máy dược  ở Thượng Hải về tăng cường cho Quảng Tây nên gia đình anh theo nhà máy, đến định cư tại Quế Lâm. Gia đình được phân căn hộ trong một toà nhà tập thể (theo anh lúc đó là một  ưu đãi rất lớn). Anh Cao đươc đi học. Năm 1966 đang học cao trung năm cuối  (tương đương lớp 12) tại Trung học số I Quế Lâm thì nổ ra “Văn Cách”.

Đầu 1967, anh  gặp các thầy cô, cán bộ, học sinh Trường Nguyễn Văn Trỗi đến đóng quân tại trường. Cuộc đấu tranh chống đế quốc Mỹ của nhân dân ta  lúc đó được bộ máy tuyên truyền của Trung Quốc ca ngợi hết lời. Cao thấy vinh dự, thú vị  khi được gần gũi,  làm quen, kết bạn với những con người Việt Nam cụ thể trên đất Quế Lâm. Những con người Việt Nam đó để lại trong anh những kỷ niệm tốt đẹp, đầy tính nhân văn.

Sau khi Trường Trỗi chuyển quân về nước vào tháng 8-1968, tại Quế Lâm vẫn náo loạn vì “Văn Cách”. Bố anh thấy bất ổn nên cho anh chuyển về Phật Sơn, xuống nông thôn lao động. Anh trở thành “thầy thuốc chân đất” của nông thôn. Hàng ngày  cấp thuốc cảm, thuốc ho, thuốc đau bụng nhẹ, đo nhiệt độ cho nông dân; nếu bệnh nặng thì xin chính quyền đưa lên tuyến trên. Như bao thanh niên học sinh thời đó, anh sống ở nông thôn 7 năm.

Sau khi xã hội ổn định, “Văn Cách” lùi xa, anh được vào khoa Dược (Đại học Trung Sơn, Quảng Châu) học đặc cách trong 2 năm. Đầu  những năm 1980 anh về làm việc ở   một Công ty bán thuốc tại quận Tam Thuỷ, thành phố Phật Sơn, tỉnh Quảng Đông.