Ký: LẶNG LẼ MỘT VÙNG QUÊ (Đàm Thơ, Đất Mũi)

     

          Bào Vũng-cái tên nghe xa lắc xa lơ và thật nhiều khốn khó. Dẫu đời đã có lắm đổi thay nhưng cái tên Bào Vũng vẫn vậy, không hề thay đổi. Tôi vẫn thường nghe bạn nói: "Mai về Bào Vũng cúng cơm". "Mai về Bào Vũng sửa lại mảnh vườn, phần mộ". "Mai về Bào Vũng làm bờ kè chắn sóng, sửa lại con đường, khỏa lại cái sân, làm cho chị Hai cái hàng rào". Mai về Bào Vũng... Mai về...

           Bào Vũng - cái tên nghe thật buồn. Một lần tôi đánh bạo hỏi bạn :

            -Bào Vũng hay là Bào Dũng? Là nơi có những cái bào cái vũng ghép lại thành tên? 

         May mắn bạn đã không giận mà còn xác nhận:

            - Bào Vũng chính là như vậy.

           Từ lâu lắm người nghèo tứ xứ về đây khai hoang lập địa.Việc đầu tiên họ phát quang những lùm cây,bụi rậm,khơi bào dồn cá xuống đó để sinh nhai.Rồi mới mở đất nuôi trồng ,cày cấy.Cái tên Bào Vũng có từ đó.

           Xa Bào Vũng lên đường ra Bắc,trong ký ức tuổi thơ của bạn là những trưa nắng phóng bụp bè xuống sông để tắm.Hoặc những buổi bẫy chim,bắt cá trên đồng.Bạn yêu tha thiết những cánh rừng ngập mặn nơi chót mũi Cà Mau.Xa Bào Vũng bạn ôm chặt vào lòng mình cái hồn quê ấy.Tốt nghiệp Đại học Nông lâm không lâu,bạn có tên trong danh sách được trở về miền Nam công tác.Vượt Trường Sơn về rừng Đông Nam bộ không lâu,bạn tiếp tục về Cà Mau rồi bắt tay quy hoạch những vạc rừng của Tỉnh-những vạc rừng ngập mặn và nguyên sinh-gác lại bên lòng canh cánh một Bào Vũng thân thương.Cho đến ngày nghỉ hưu bạn mới có điều kiện để gắn bó với mảnh đất nơi sinh ra mình-Bào Vũng,mới có dịp nghe bà con nơi ấy kể những huyền thoại nơi quê nhà và cùng bà con viết nên những trang huyền thoại mới.

        Tôi về Bàu Vũng một sáng đầy mưa.Bào Vũng khác xưa không như tôi tưởng.Hai bên sông nhà cửa đông đúc,khang trang.Đường làng được lát xi măng sạch sẽ.Tôi gặp nơi đây những người chân đất nồng hậu, chân tình.Họ vẫn giữ nguyên trong lòng mình thật nhiều lửa-ngọn lửa kháng chiến chống thực dân Pháp và những năm đánh Mỹ xăm lược.Ngọn lửa của một tình yêu quê hương,đất nước,yêu cách mạng và niềm hãnh diện vì đã có đóng góp được ít nhiều tiền của,công sức vào sự nghiệp cứu nước ấy.Niềm yêu thương và tự hào của người dân Bào Vũng được cất giữ một cách âm thầm,lặng lẽ.Họ không nghĩ đến chuyện đòi hỏi báo đáp công lao,khen thưởng hoặc tri ân.Giống như lúc hy sinh,cống hiến họ rất vô tư-không hề tính toán.Từ người có của cho đến người còn khốn khó,họ một lòng góp của,góp công che dấu,nuôi dưỡng cán bộ,bộ đội,chỉ mong sao mau đến ngày toàn thắng.Như chuyện điền chủ Sáu Được che dấu nươi dưỡng cán bộ,bộ đội ngay trong nhà mình.Khoảng năm 1953-1954 « Hội nghị Nam bộ »(họ không biết là hội nghị xứ ủy Nam kỳ,hội nghị toàn miền hay hội nghi Tỉnh ủy) về họp ở Bào Vũng.Chính ông Sáu Được đăng cai nuôi hội nghị tại nhà mình.Chài hết cá dưới đìa,thịt hết gà trên sân,heo trong chuồng,rồi đến mổ cả trâu nuôi hội nghị.Những năm có cuộc vặn động « Tương thân,hữu ái » chính ông Sáu Được cầm loa vận động bà con.Họ tự hào được làm điều đó.

           Thời chống Pháp ở nơi tận cùng đất nước này, mấy ai được nghe nói nhiều về vị lãnh tụ kính yêu Hồ Chí Minh.Nên có câu chuyện vui ở Bào Vũng : « Hiến của cho Hồ Chí Minh đánh Pháp có bao nhiêu tao cống hiến ráo trọi.Còn ông Nguyễn Ái Quốc này,phải coi lại à nghe ».Với tình yêu cách mạng,yêu Đảng,yêu Bác Hồ như vậy họ đã xã thân.Như chủ điền Trần Văn Phượng ngoài đập Bào Vũng ,nhà không là địa điểm tốt để nuôi quân,ông cũng đã hết lòng lo tiếp tế lương thực,thực phẩm,lo phương tiện xuồng ghe đi lại.Cùng lúc ông hiến cả 2 chiếc xuồng và chiếc ghe của nhà.Đáng nói hơn là ông đã theo lời kêu gọi của Cách mạng đốt bỏ căn nhà cao ráo khang trang để trách địch dòm ngó,lập đồn,bất lợi cho ta.Nhà chắc,gỗ tốt,phải giỡ thêm mấy căn nhà nữa thảy vào,ba bốn hôm sau căn nhà mới cháy truị.Tương tựa như vậy,bên bờ đập còn có điền chủ Sáu Trinh.Mỗi điền chủ hiến hàng ngàn công đất chia cho dân cày là câu chuyện vẫn còn nghe kể.Vì gốc là những dân nghèo đi khai hoang mở đất nên họ hiểu và biết thương những người nghèo khổ khác còn chưa được an cư.

           Những năm đó bộ đội thiếu gỗ làm súng,thiếu đồng làm vỏ đạn,những người khá giả nơi đây sẵn lòng hiến những bộ cột,bộ ván gỗ tốt cho công binh xưởng.Họ còn gom cả những bộ đồ đồng có được đem hiến tặng ,không hề do dự.Trong phong trào «  Tương thân hữu ái »họ gom cả vòng vàng có được trong nhà.Có đôi bông tai đang đeo họ cũng gỡ ra hiến tặng như bà Nguyễn Thị Cổn.Còn bà Út Trinh cởi luôn bộ nhẫn cửu long hườn (chín chiếc nhẫn đeo cùng một ngó tay).

        Dân còn nhớ và kể lại tên một số cán bộ cao cấp của Miền và Tỉnh về dự hội nghị như :ông Phan Khắc Nhượng,ông Tống kỳ Hiệp,ông Tăng Hồng Phúc,ông Năm Nhự cùng vợ là cô Ba Son.Có cả Chủ tịch nước Campuchia :ông Sơn Ngọc Minh.Cả bộ đội ông Trắng về đây đánh đồn Nhị Nguyệt(còn gọi Nhật Nguyệt)cũng được bà con nơi đây ủng hộ hết lòng.Bào Vũng vẫn luôn lưu nhớ về một thời Cách mạng sôi động giữa lòng quê mình.Kể cả chuyện tình thiếu nữ ngày ấy đến bây giờ vẫn còn e ấp trong lòng các cụ bà gần tuổi 80.

        Những ngày « Hội nghị Nam Bộ »ấy diễn ra,Bào Vũng như mở hội.Bấy giờ ông Phạm Hữu Phép(còn gọi là Sáu Lưu)làm chủ tịch Bào Vũng.Ông huy động lực lượng thanh niên bảo vệ vòng ngoài cho hội nghị suốt ngày đêm.Chị em phụ nữ xay lúa,giã gạo,nấu cơm,làm bánh.Hiện cô Cần, cô Thái vẵn còn nhớ như in cái không khí sôi động của những ngày ấy.

        Vì không được phép tiếp xúc với những đại biểu dự hội nghị nên trong câu chuyện kể của họ chỉ mơ hồ « có lẽ » « hình như ».Thôi thì chuyện « hình như » « có lẽ » ấy để ban nghiên cứu lịch sử Đảng xác minh,phục hồi.Còn tôi,tôi chỉ biết một điều là những « hình như » « có lẽ »ấy đã được người dân cất giữ,truyền lại cho nhau từ đời ông cha đến đời con cháu như kể về những huyền thoại trên quê hương.Hoặc có ai gợi mở họ kể một cách rành mạch,say sưa,với gương mặt rạng ngời,long lanh như chuyện mới xảy ra và họ mới vừa chứng kiến.

        Năm 1939 ông Sáu Được lập miếu thờ Bà Chúa Xứ để cầu mong yên ổn làm ăn.Đây cũng là điểm hội nghị bí mật của Chủ tịch Phạm Hữu Phép.Ngôi miếu thờ luôn được bà con chăm sóc,tôn tạo coi đó là một di tích Cách Mạng trên quê hương.Dòng họ ông Sáu Được có ý định sẽ mua lại miến đất năm xưa có cái đìa,nơi nuôi dấu che trỡ cáng bộ về hoạt động và sẽ tôn tạo làm điểm di tích lịch sữ họ tự lo kinh phí với mục đích giáo dục truyền thống cho con cháu nơi quê nhà.Biết ông Thành nguyên Phó Ban tuyên giáo Tỉnh ủy chuyên nghiên cứu lịch sử tỉnh Cà Mau xuống điều nghiên,dân Bào Vũng thật xúc động.

         Những năm chống Mỹ,Bào Vũng tiếp tục là nơi chở che nuôi giấu cán bộ cốt cán thời chống Pháp ở lại nằm vùng.Phải hết sức mưu trí và gan dạ cán bộ ta mới vượt qua được những ngày tháng cam go,gian khổ ấy.Ông Phạm Hữu Phếp ở lại hoạt động ngay trong ấp Bào Vũng ấy.Có lần bị động,ông xách vỏ chai rượu bỏ xuống xuồng đi thăm dò địch tình.Bị chúng bắt lại,hỏi đi đâu,ông nói đi mua rượu.Chúng giữ ông lại.Lừa lúc địch sơ hở,ông lật chìm xuồng,tẩu thoát.Lần khác chungsbawts được ông trói chặt hai tay dẫn về đồn.Đến đoạn cây cầu khỉ bắt qua sông,ông nói với tên lính giải :

        -Trói tay sao qua cầu đăng.Mở ra qua cầu trói lại mấy hồi.

         Nghe có lý tên lính giải cởi trói cho ông.Đến giữa cầu ông quay lại đạp phăng tên lính,tự giải cứu.Người dân Bào Vũng gọi ông là ông Bảy Thép bởi ý chí kiên cường,gang thép của ông.Giờ đây hằng năm tới ngày cúng Miếu,bà con không quên gởi phần đồ cúng về gia đình để kính dâng ông.

         Một chiếc cầu bắt qua con sông của Bào Vũng được động thổ vào ngày 06/09/2010 âl do thân tộc ông Phạm Hữu Phép,đứng đầu là con trai của ông-kỹ sư Phạm Hữu Liêm-một H.S.M.N. tập kết.Chiếc cầu nối đôi bờ Bào Vũng,nối liền những giao lưu cả vật chất lẫn tinh thần,nối tình làng nghĩa xóm.Chiếc cầu làm khuyến học cùng dắt tay đưa trẻ nhỏ đến trường.Rồi những con lộ xi măng đôi bờ Bào Vũng sẽ được tiếp tục dài ra.Đó là những trang huyền thoại mới bà con đang tiếp tục viết lên trên quê hương Bào Vũng.Cầu khánh thành ngay hôm trước tết.Hôm đó cả Hội cựu H.S.M.N.Cà Mau về dự mang theo nhiều quà như sách ,vở,cặp học tặng cho con em Bào Vũng.Chưa khi nào tôi thấy bạn tôi xúc động đến như vậy.

        Tôi giã từ Bào Vũng ngay trưa hôm ấy.Trời ngớt mưa và nắng đã hửng trên đầu nhưng sao tôi nghe lòng nặng trĩu. Tôi thấy như chính mình có lỗi vì đã bỏ sót một vùng quê đáng được tự hào.

                                                                                                   Cà mau tháng 1/2011.

                                                                                                              Đ.T.N.T.