Ông Lý Quang Diệu viết về Hoa Kỳ: Tại sao tôi lại tin vào thành công về dài hạn của Hoa Kỳ?

> Đầu tiên, Hoa Kỳ là một xã hội thu hút đến
> độ mà Trung Quốc khó lòng bì kịp. Mỗi năm,
> hàng nghìn người nhập cư đầy tham vọng và có
> trình độ được cho phép vào Hoa Kỳ, định cư
> và trở nên thành công trong nhiều lĩnh vực.
> Những người nhập cư này sáng tạo và thường
> mạo hiểm hơn, nếu không thì họ đã chẳng rời
> khỏi quê hương của mình làm gì. Họ cung cấp
> một nguồn ý tưởng dồi dào và tạo nên một
> chất men nào đó trong lòng xã hội Mỹ, một sức
> sống mà ta không thể tìm thấy ở Trung Quốc. Hoa
> Kỳ sẽ không thành công được đến
>  như vậy nếu như không có người nhập cư. Trong
> hàng thế kỉ, Hoa Kỳ thu hút nhân tài từ châu
> Âu. Ngày hôm nay, họ thu hút nhân tài từ châu Á
> – người Ấn, người Hoa, người Hàn, người
> Nhật và thậm chí là người Đông Nam Á. Vì Hoa
> Kỳ có thể dung nạp người nhập cư, giúp họ
> hoà nhập và cho họ một cơ hội công bằng để
> đạt được giấc mơ Mỹ, luôn có một nguồn
> chảy tài năng hướng vào Hoa Kỳ và đổi lại
> Hoa Kỳ có được công nghệ mới, sản phẩm mới
> và cách làm ăn mới.


>
> Trung Quốc và những quốc gia khác rồi sẽ phải
> tiếp thu vài phần của mô hình thu hút nhân tài
> của Hoa Kỳ phù hợp với hoàn cảnh của mình.
> Họ phải đi tìm người tài để xây dựng các
> doanh nghiệp. Đây là cuộc cạnh tranh tối hậu.
> Đây là thời đại mà chúng ta không còn
>  có các cuộc đua quân sự giữa các cường quốc
> vì họ biết rằng họ sẽ huỷ hoại nhau bằng
> cách ấy. Đây sẽ là cuộc cạnh tranh về kinh
> tế và kĩ thuật và tài năng là nhân tố chính.
>
> Hoa Kỳ là một xã hội thu hút và giữ chân
> được nhân tài. Họ chiêu dụ được những tài
> năng bậc nhất từ Châu Á. Hãy nhìn vào số
> lượng người Ấn trong các ngân hàng và trường
> đại học của họ — lấy ví dụ như Vikram
> Pandit, cựu CEO của Citibank. Nhiều người Singapore
> chọn lựa ở lại Hoa Kỳ sau khi du học. Đó là
> lí do mà tôi ủng hộ việc cho sinh viên học
> bổng đi du học Anh, vì tôi chắc rằng họ sẽ
> trở về Singapore. Ở Anh, bạn không ở lại vì
> bạn không được chào đón. Và vì nền kinh tế
> của Anh không năng động như Mỹ, ở đấy có ít
> công ăn việc làm
>  hơn.
>
> Một lí do tại sao Trung Quốc sẽ luôn kém hiệu
> quả hơn trong việc thu hút nhân tài chính là ngôn
> ngữ. Tiếng Hoa khó học hơn tiếng Anh nhiều. Nói
> tiếng Hoa rất khó nếu như không học từ nhỏ.
> Đây là ngôn ngữ đơn âm tiết và mỗi từ có
> tới 4 hay 5 thanh. Khi mà bạn không biết tiếng
> thì bạn không thể giao tiếp. Đây là một rào
> cản rất lớn. Đây là kinh nghiệm bản thân tôi.
> Tôi đã vật lộn trong suốt 50 năm và đến giờ
> mặc dù tôi có thể nói tiếng Hoa và viết theo
> kiểu bính âm (pinyin), nhưng tôi vẫn không thể
> hiểu được tiếng Hoa một cách thành thục như
> người bản ngữ. Đấy là tôi đã rất cố
> gắng. Trung Quốc trở nên hùng cường vào tương
> lai không thay đổi sự thật cơ bản là tiếng Hoa
> là một ngôn ngữ cực kì khó học. Có bao nhiêu
> người
>  đến Trung Quốc, ở lại và làm việc ngoại
> trừ những người Hoa, người Châu Âu và người
> Mỹ trở thành những chuyên gia nghiên cứu Trung
> Quốc? Người Trung Quốc cố gắng truyền bá ngôn
> ngữ của mình ra nước ngoài bằng việc xây
> dựng các Viện Khổng Tử trên toàn thế giới,
> nhưng kết quả không được tốt lắm. Người ta
> vẫn đến Hội đồng Anh và những cơ sở của
> Hoa Kỳ. Chính phủ Hoa Kỳ thậm chí không cần
> phải cố gắng. Một thời họ có Trung tâm Dịch
> vụ Thông tin Hoa Kỳ, nhưng đã bị đóng cửa vì
> không cần thiết nữa. Đã có hàng loạt ấn
> phẩm, chương trình truyền hình và phim ảnh làm
> công việc đó. Nên về quyền lực mềm thì Trung
> Quốc không thể thắng.
>
> Một nguồn lực khác mang lại sức cạnh tranh cho
> Hoa Kỳ là nhiều trung tâm xuất sắc cạnh
>  tranh lẫn nhau khắp cả nước. Ở bờ Đông có
> Boston, New York, Washington, và ở bờ Tây có
> Berkeley, San Francisco, và ở miền Trung nước Mỹ
> thì có Chicago và Texas. Bạn sẽ thấy sự đa
> dạng và mỗi trung tâm lại cạnh tranh với nhau,
> không ai nhường ai. Khi người Texas thấy rằng
> mình có nhiều dầu mỏ, James Baker – cựu ngoại
> trưởng Hoa Kỳ và là người Texas – đã cố
> gắng thành lập một Trung tâm ở Houston để
> cạnh tranh với Boston hoặc New York. Jon Huntsman,
> cựu đại sứ Hoa Kỳ ở Singapore và Trung Quốc
> và là bạn của tôi, là một ví dụ khác. Gia
> đình ông có tiền sử bệnh ung thư tuyến tiền
> liệt. Vì vậy khi ông thừa hưởng gia tài từ
> cha, ông mang những nhà khoa học giỏi nhất trong
> lĩnh vực ung thư tuyến tiền liệt về quê nhà
> ông là bang Utah để nghiên cứu vấn đề
>  này.
>
> Mỗi trung tâm tin rằng mình tốt như các trung tâm
> còn lại, chỉ cần tiền và nhân tài, điều có
> thể kiếm được. Không ai cảm thấy phải tuân
> theo Washington hay New York. Nếu bạn có tiền, bạn
> có thể xây dựng một trung tâm mới. Bởi vì
> khía cạnh này, có sự đa dạng trong xã hội và
> một tinh thần cạnh tranh cho phép sản sinh ra
> những ý tưởng và sản phẩm mới hữu ích dài
> lâu. Trung Quốc thì lại chọn một cách tiếp
> cận khác. Người Trung Quốc tin rằng khi trung
> ương mạnh thì Trung Quốc sẽ giàu mạnh. Đây là
> một thái độ cứng nhắc, yêu cầu mọi người
> phải tuân theo một trung tâm duy nhất. Mọi
> người phải hành quân theo cùng một điệu
> trống. Ngay cả Anh và Pháp đều không thể cạnh
> tranh với Hoa Kỳ về mặt này. Ở Pháp ai là nhân
> tài cuối cùng đều
>  vào các viện đại học nghiên cứu lớn. Ở Anh
> thì đó là Oxbridge (Đại học Oxford và Đại học
> Cambridge). Những quốc gia này tương đối nhỏ,
> gọn vì vậy cũng đồng bộ hơn.
>
> Kể từ cuối thập niên 1970 cho đến thập niên
> 1980, Hoa Kỳ mất vị trí dẫn đầu nền công
> nghiệp về tay những nền kinh tế mới phục hồi
> như Nhật Bản và Đức. Họ bị vượt mặt về
> đồ điện tử, thép, hoá dầu và ngành công
> nghiệp xe hơi. Đây là những ngành công nghiệp
> sản xuất quan trọng huy động nhiều nhân công,
> kể cả những người lao động phổ thông được
> các công đoàn bảo vệ. Ở một số nước châu
> Âu, các công đoàn chống đối các cải cách lao
> động bằng việc đe dọa tiến hành các hành
> động công nghiệp có thể mang lại tổn thất
> nghiêm trọng trong ngắn hạn. Nhưng
>  ở Mỹ điều ngược lại đã xảy ra. Các tập
> đoàn áp dụng những biện pháp thay đổi khó
> khăn nhưng cần thiết. Họ giảm qui mô, giảm
> biên chế và cải tiến năng suất qua việc sử
> dụng công nghệ, trong đó có công nghệ thông tin
> (IT). Nền kinh tế Hoa Kỳ trỗi dậy trở lại.
> Các doanh nghiệp mới được mở ra để giúp các
> công ty tối ưu hoá hệ thống IT của mình, như
> là Microsoft, Cisco và Oracle. Sau một khoảng thời
> gian điều chỉnh đầy đau đớn, các công ty có
> thể tạo ra nhiều việc làm mới trả lương tốt
> hơn. Họ không thích thú với nhưng công việc
> lỗi thời mà Trung Quốc, Ấn Độ hay Đông Âu có
> thể làm được. Họ thấy được một tương lai
> mà của cải không phải được tạo ra bởi việc
> chế tạo đồ dùng hay xe hơi, mà bằng sức mạnh
> trí óc, sức sáng
>  tạo, tính nghệ thuật, kiến thức và bản
> quyền trí tuệ. Hoa Kỳ đã trở lại cuộc chơi.
> Họ giành lại được vị trí là nền kinh tế
> phát triển nhanh nhất trong các nước đã phát
> triển. Tôi thật sự khâm phục sự năng động
> và tin thần khởi nghiệp của người Mỹ.
>
> Bạn tiếp tục chứng kiến điều đó ngay lúc
> này đây. Người Mỹ vận hành một hệ thống
> gọn gàng hơn và có sức cạnh tranh hơn. Họ có
> nhiều bằng sáng chế hơn. Họ luôn cố gắng
> tạo được thứ gì đó mới hoặc làm điều gì
> đó tốt hơn. Tất nhiên, điều này cũng có một
> cái giá của nó. Chỉ số thất nghiệp của Hoa
> Kỳ lên xuống như một cái yoyo. Ở thời kì suy
> thoái, chỉ số thất nghiệp từ 8 đến 10 phần
> trăm là chuyện hiển nhiên. Kết quả là một
> tầng lớp dưới hình thành. Giữa
>  những xa hoa, lấp lánh, các cửa hàng đẹp đẽ
> ở New York, bạn cũng có thể dễ dàng thấy
> người Mỹ vô gia cư nằm trên vệ đường. Họ
> không có gì ngoài tấm áo khoác thân và miếng
> thùng carton để nằm ngủ. Một số người, kể
> cả nhà kinh tế học đoạt giải Nobel Paul Krugman,
> đã lên án khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn
> ở xã hội Mỹ.
>
> Điều này có chấp nhận được không? Tôi không
> thể nói được. Có những tổ chức tôn giáo và
> từ thiện giúp đỡ. Một số thành lập những
> quán ăn tình thương cho người thất nghiệp,
> vv…. Nhưng mà bạn không thể vừa muốn có
> chiếc bánh trong tay, vừa muốn ăn nó. Nếu bạn
> muốn tạo nên sự cạnh tranh mà Hoa Kỳ đang có,
> bạn không thể tránh được việc tạo nên
> khoảng cách đáng kể giữa tầng đỉnh và tầng
> đáy, và
>  không thể tránh khỏi việc tạo nên một tầng
> lớp dưới. Nếu như bạn chọn một nhà nước
> phúc lợi, như châu Âu sau Chiến tranh thế giới
> lần thứ hai, bạn tự nhiên sẽ không còn năng
> động.
>
> Cuối cùng, Hoa Kỳ có một nền văn hoá tôn vinh
> những người dám tự làm tự chịu. Khi họ thành
> công, họ được ngưỡng mộ như là một nhà
> khởi nghiệp tài năng và có được sự công
> nhận và vị trí xã hội họ đáng được
> hưởng. Khi họ thất bại thì điều này được
> coi là một giai đoạn tạm thời, tự nhiên và
> cần thiết để rốt cuộc thành công. Vì vậy
> họ có thể đứng lên và bắt đầu làm lại.
> Nền văn hoá này khác với Anh, một xã hội tĩnh
> hơn – nơi mà mọi người biết vị trí phù hợp
> của mình. Nước Anh rất mang tính châu Âu về
> điểm này. Người Anh
>  từng có nhiều khám phá vĩ đại – máy hơi
> nước, máy kéo sợi và động cơ điện. Họ cũng
> có nhiều giải Nobel khoa học. Nhưng rất ít khám
> phá trong số này của họ trở nên thành công về
> mặt thương mại. Tại sao lại như thế? Những
> năm dài của 2 thế kỉ đế chế đã hình thành
> một xã hội nơi mà giới thượng lưu cũ và
> những quý tộc có ruộng đất được kính
> trọng. Giới nhà giàu mới bị xem thường. Các
> sinh viên trẻ ưu tú mơ ước trở thành luật sư,
> bác sĩ và trí thức – những người được
> ngưỡng mộ vì trí tuệ và đầu óc của họ hơn
> là lao động cực nhọc hoặc lao động tay chân.
> Hoa Kỳ thì lại khác, Hoa Kỳ là một xã hội
> mới không có khoảng cách tầng lớp. Mọi người
> đều ngưỡng mộ việc làm giàu – và muốn trở
> nên giàu có. Đây là một
>  động lực rất lớn để tạo nên các công ty
> mới và của cải. Thậm chí trong các công ty của
> Mỹ, người trẻ có tiếng nói lớn hơn ở các
> cuộc họp, và sức trẻ của họ được định
> hướng để giúp công ty trở nên sáng tạo hơn.
>
> Tháng 6 năm 2014